NazarNews маалымат агенттиги  экс-депутат Алишер Мамасалиев менен карантиндин кесепети кандай болоорун жана пандемиядан кийин эмнеге даяр болуу максатында сүйлөштүк.

--Карантин элдин турмушун өзгөртөбү?

--COVID-19 дүйнө жүзүндөгү элдин жашоо эрежелерин өзгөртүп жатат. Бул өзгөрүүлөр пандемиядан кийин биздин өлкө үчүн оор сыноо болот деп ойлойм. Миллиондогон адамдар бүгүнкү күнү үйдө отуруп, андан ары эмне болоорун ойлоп жатышат. Бул жаатта ар кандай көз караштар бар, пессимисттик жана оптимисттик мүнөздө. Бирок, көбүнчө эксперттер коронавирустун кесепеттери дүйнөлүк саясат, экономика жана жашоо эрежелеринин жыйындысы үчүн байкалбай калат деген пикирде. Мен болсо көпчүлүгүбүзгө түздөн-түз таасир эткен алардын бир азын гана белгилеп кетким келет. Биринчиден, мамлекеттин жана коомдун мамилеси өзгөрөт жана бийлик башкаруу системасы бекемделет. Мисалы, ЕАЭБ алкагында, жакынкы аралыкта (1-2 жыл) биз интернеттен чектөөлөрдү сезе баштайбыз. Мындан тышкары, адамдардын кыймылын көзөмөлдөө, жүздү таануу тутумун киргизүү жана жарандардын жеке жашоосу жөнүндө маалымат чогултуу боюнча мыйзамдык деңгээлде чаралар көрүлөт. Ушул бардык өзгөрүүлөр пандемиянын кесепеттери катары кабыл алынат. Анткени мындай эпидемия дагы кайталанышы мүмкүн.

--Пандемиядан кийин баарыбыз эмнеге даяр болушубуз керек?

--Биринчи, чакан жана микро ишканаларга болуп көрбөгөндөй сокку урулат. Бир нече ишкерлер өз бизнесин жабууга аргасыз болушат. Экинчи, эмгек мигранттарынын акча которуулары кескин кыскарат. Үчүнчүсү, карантинди эске алуу менен, бизнес чөйрөсүн кыскартуу жана миграцияга көзөмөл күчөйт. Тилекке каршы, мунун баары жумушсуздуктун кескин жогорулашына алып келет. Төртүнчүсү, өз ара жардам берүү уюмдарынын таасирин күчөйт. Тагыраагы, адамдар ар кандай фонддордун жардамына кайрылууга жана социалдык колдоо көрсөткөн топторду түзүүгө аргасыз болушат. Бешинчи, насыяга суроо-талаптын өсүшү күчөйт. Адамдар банктарга жана микрокредиттик уюмдарга кайрылышат. Демек, калктын карыз алуусунун көбөйүшүн күтүүгө болот. Алтынчы, саясатчыларга ишеним төмөндөйт. Коом кризистик мезгилде көпчүлүк саясатчылар эч нерсени чечпесин түшүнөт. Жетинчи, диний уюмдарга ишенимдин төмөндөшү жана алардын коомго тийгизген таасири байкалат. Сегизинчи, агрардык тармактын өнүгүшүн күтсө болот. Элдер азык-түлүк өндүрүү үчүн дыйканчылыкка каражат жумшашат.Тогузунчу, бийлик чыгымдарын кыскартууга аргасыз болот. Өкмөттүн структурасы өзгөрөт, мамлекеттик кызматкерлердин саны кыскарат. Жогоруда айтылгандардын бардыгы сөзсүз түрдө ички саясатка таасир этет. Мындай кырдаалда консервативдик баалуулуктарга жана патриотизмге таянган саясий лидерлер эң туруктуу болот деп болжолдоого болот. Ал эми келе жаткан парламенттик шайлоону коронавирустун айынан 2020-жылдын декабрына чейин жылдырууга аргасыз болушат деп ойлойм.

Булак: NazarNews.kg