Алмамбет мырза менен тар чөйрөдө жолугуп калдык. Өлкөдөгү саясий кырдаал, Абдил Сегизбаевге болгон көз карашы жана Садыр Жапаровдун командасына кандайча кошулуп калганы тууралуу айтып берди.

- Алмамбет иним, өлкөдөгү саясий акыбал боюнча оюңду уксак, мүмкүн болсо кыска, ток этерине токтолсоң?..

- Кыргызстанда болуп аткан саясий акыбал туруктуу эле. Анткени, элдердин президенттик шайлоо боюнча пикири чартарап болгон жок. Өйдө-ылдый, талаш-тартышы да байкалбайт. Кыргыз эли онго же жүзгө бөлүнүп кеткен жок.

- Абдил Сегизбаев бир топ адамдарды «саткынчылар» дегендей мааниде акаарат айтты, анын ичинде сени да кошуп кетти. Бу боюнча эмне дейт элең?

- Сиз айткан жигиттин кыргыз саясатына кылган кыянаттыгы тарыхта кара тамга менен жазылып каларына шегим жок. Муну көпчүлүк баамдабай жүрөт. Анткени, азыркы болуп аткан биздин трагедиябыз 2005-2010-жылдары жана дагы 2020-жылы кайрадан кайталанды.

Башкача айтканда, Конституцияга каршы келген жол менен бийлик алмашылды. Албетте, бул элдин жарылуусуна байланыштуу болду. Мындай өнөкөттүн башында Аксы окуясы турат. Ошо Аксы окуясында «алкаштар, БОМЖдор, акчага жалдангандар» деп элди кемсинтип, кыжырына тийип, козутуп турган Сегизбаев болгонун унутуп калдыбы?

Аксы окуясына үч киши күнөөлүү болсо, анын бири Абдил экени жалганбы? Аны көп киши эсинен чыгарып койду. Эгер Аксы окуясы болбосо 2005-жылкы төңкөрүш кайталанбайт эле. (Бул толкундоодо да адилеттүүлүктү эңсеп чыккан калкка карата карасанатай сөздөрүн жаадырып турган). Ошентип, өнөкөт сыяктанып, андан бери 2010-2020-жылдардагы бийлик алмаштыруулар уланды...

- Кепти алыстан баштадың сыяктанат...

- Абдил ошол кезде жаш эле. Кыргызстандын алгачкы президенти Аскар Акаевдин тушунда президенттин маалымат катчысы болуп, КТР аркылуу коомчулукка жанагындай жалган маалыматты таратып турганы менен элдин эсинде калды.

- УКМКга жетекчи болуп келгендегисин айтсаң?

- Ооба, УКМКга төрага болуп баргандагы жоруктары боюнча айтайын. Негизи, Алмазбек Атамбаевди жаман акыбалга апкелген үч киши болсо, үчөөнүн бирөө ушул жигит. Булар Атамбаевдин ишенчээктигинен, ак көңүлдүгүнөн пайдаланып, улам-улам калп айтышып, тукуруп атышып, Убактылуу Өкмөт менен чабыштырышкан. Атамбаевди баардык саясий элитага каршы коюшкан, акыры жылаңачтап «аңга» түртүштү, мына ушулардын бири Сегизбаев болгону жалганбы? Атамбаев Кудайды карабай Сегизбаевге далай жолу ишенип, эркелеткен, буга эл күбө.

Акыры ичи тарып, «мени эмес Сапар Исаковду премьер-министр кылып койду» деп Сооронбай Жээнбековго барып, Атамбаевге каршы туруп, жолдон биринчи адаштырганын танабы? «Эртерээк Сапарды алгыла! Эгер албасаңар жакынкы 2-3 айдын ичинде бийлик Сапардын колуна толук кандуу өтөт» деп ортого от жагып, кырчылдашууну курчуткан Сегизбаев болгонун саясатта жүргөндөрдүн баары билет.

Өзү интервьюларынын биринде ачык эле айтып жатпайбы: «Жээнбеков мага эки жолу премьерликти сунуш кылды» деп. Дагы кандай далил керек? Эл айтып аткан Атамбаев менен Жээнбековдун кармашы бир, бир жарым жыл эмес, эки айга жетпей башталып кетти. Ошону эртелеткен башкы «от жаккычтардын» бири Сегизбаев болду да! Бул эргулдун ким экенин Алмазбек Атамбаевдин уулу Сеид Атамбаев таамай айткан.

Анткени, Сеид Абдилди абдан жакшы билет...  

- Өткөндө «Икрам Илмиянов контрабанданы көзөмөлдөп турган» деди го?..

- Андай болсо өзү УКМКнын башында эшек такалап отурдубу? Контрабандага бөгөт койбойт беле? Контрабандадан айына уурулар 10 миллион доллар уурдашат. Ошолордун «крышасы» өзү эмес беле? Шибегени капка ката албайсың да...

- Бу жагы эмне болуп кетти?

- Эмне болмок эле? Кыргызда «өз башындагы төөнү көрбөй, бирөөнүн башындагы чөпкө асылат» деген кеп бар. Анын сыңарындай, Абдил Сегизбаевдин УКМКда төрага болуп тургандагы кылык-жоруктарын коомчулукка ачып бериш керек. Аны элдер укса төбө чачтары тик турса керек. Эмне үчүн ушул жигит контрабанда жөнүндө сөз кылбайт, ооз ача албайт?

Анткени, контрабанданын башында өзү «крыша» болуп, айына 100-200 миң доллар «шапке» алып турганын мен эле эмес, УКМКнын баардык кызматкерлери билет да, туурабы? Торугарт, Эркечтам, Баткендеги контрабанда боюнча эбегейсиз байып, азыр 400-500 троллдорду, фейктерди (анонимдерди) жалдап алганы акылга сыябы? Ак дили менен иштеген Атамбаевди «аңга» түртүп салып, эми өзү сүттөн ак болуп алганына таңгалам. Ошол эле учурда мамлекеттин байлыгын тоноп байыган жигитке ишенип, берилип алган баёо адамдарга боорум ооруйт. Ушунчалык да тарыхты унутуп коёбузбу?

- «42 жашымда генерал болгом» деп жүрөт...

- Мүмкүн эмес, бул да кылмыш. Генерал болуш үчүн алгачкы тепкичтерди басып, акырындап чиндерге жетет. Майор, подполковник, полковник даражаларын эмгеги үчүн алып, анан генерал болот. Бу «чү» дегенде эле 1-класстан 10-класска секиргендей болду да. Мындай кыянаттыкты, кылмышты адамзаты жасабаш керек.

Ошондуктан, эгер биз мыйзам, тартип орнотолу десек, Сегизбаевди эң ириде жоопко тартуу зарыл. Эгерде Сегизбаев камакка алынбаса, анда баардык кылмышкерлерди бошотуп жиберүү кажет...

- Алмаке, Садыр Жапаровдун командасына кандайча кошулуп калдың? Себеби болсо керек?

- Садыр Жапаров түрмөдө жатканда эле колдоп жүргөм. Элдин баары билет. «Жапаров бошосун, акталсын, Жапаровго боштондук!» деп митинг уюштуруп жүргөндөрдүн катарында, сап башында элем. «Текебаев менен Жапаров экөө түрмөдөн чыксын, адилетсиз болуп калды» деп какшап келгем.

Аныгында, Сегизбаев УКМКда төрага кезинде репрессия болуп көрбөгөндөй күч алган. Аны накта зөөкүр чекисттердин бири катары сыпаттайм. УКМКнын атын булгаган адам. Садыр Жапаров төрт жыл сыртта жүрдү, үч жарым жыл түрмөдө отурду. Баш-аягы сегиз жыл мамлекетти гүлдөтүп ийгенге тоскоолдук жараткан жок. Сегиз жылда биз парламентаризм кура алган жокпуз, коррупцияны да жеңе албадык.

Тескерисинче, гүлдөп кетти. Кадр саясатын плинтус деңгээлине түшүрдүк. Мамлекеттеги башаламандык элдин жанын кашайтып бүтүрдү. Бул көрүнүшкө баардык саясый ишмерлер, анын ичинде менин да моралдык күнөөм бар. Жоопкерчиликти эч ким моюнга алгысы келбейт экен. Мындайга чыдап тура албадым. Өзүмдүн жоопкерчилигимди сезип, Садыр Жапаровду колдоп, командасына кошулдум. Жалпы элдин мүдөөсү жана элдин көпчүлүгү да колдоп атат. Анткени карапайм калк улуттук лидерге суусап калыптыр. «Калгандарына ишенбей калдык» деп айтышууда. Ооба, Жапаровдун мойнуна кандай оор жүктөр жүктөлүп, татаал миссия турганын, катаал шарттар, кыйчалыш тарыхый талап жаралганын, тоскоолдуктар бар экенин жана элдин ишеними жогору болуп атканын бүт билем. Журт мүдөөсү менен эсептеше турган учур келди. Эл талап койгондон кийин Жапаровго жол ачалы. Ошондуктан тарыхка бир кылчайып, келечекке үмүт этип жашайлы.

Булак: «Азия News» гезити