Социалисттик шайлоо учурунда шайлоо күнү майрам эле. Атаандаштыгы жок жалгыз депутатты шайлоо үчүн эч кандай документ талап кылчу эмес, үй-бүлө мүчөлөрүнүн бири барып 18 жаштан өткөн шайлоочулар үчүн пачкалап добуш берсе болор эле. Депутат болгон адам 99 пайыз добуш алчу. Акаевдин президенттике жалпы элдик шайлануусу 1991-жылдын 12-сентябрында болгон. Ал кезде дүкөндүн текчелери бош, кызыл кулактар ашыра баа кошуп сатышчу. Шайлоочуларды кантип тарткан? Шайлоо күнү кайдан пайда болгону белгисиз шайлоо участокторунда өз баасында ал кезде табылбаган май, чай, кумшекер, ун сыяктуу табылбаган күнүмдүк керектеле турган азык-түлүктөр сатылган. Алып сатарлар дүңүнөн сатып алып, ошол эле күнү үстүнө баа кошуп сатышкан. Андан кийинки шайлоолордо шайлоочуларды ур-токмокко алышып ачык эле административдик ресурстар колдонулуп, Акаевди шайлагыла деп жетекчилер кол алдындагыларды кысымга алышкан. Урналар алмаштырылып, атандаштарынын бюллетендери жок кылынып, Акаев үчүн көптөгөн добуштар жасалып жатып араң 70-80 пайызга чыгара турган. 1995-жылы президенттик шайлоодо Апсамат Масалиев көп добуш алып, бирок түнү менен бюллетендерди жасашып Акаевдин жеңип келишине шарт түзүлгөн.

Атамбаевдин убагында СДПК фракциясынын жетекчиси маркум Чыныбай Турсунбеков Монголияга барып АСУ системасын үйрөнүп, шайлоону электрондук жол менен өткөзө баштаган. АСУ системасын жасап койсо деле болот экен. Андан тышкары шайлоочуларды дале ур-токмокко алышып ачык эле административдик ресурстар колдонулуп, тиешелүү адамдарды шайлагыла деп жетекчилер кол алдындагыларды кысымга алып турушчу. Атамбаевге каршы адамдар түрмөгө чейин куугунтуктала турган. Шайлоолордо акчасы бар көпөстөр алдыга чыгып, акча башкы ролду ойноп калган.

Жапаровдун убагында ар ким «өз көмөчүнө күл тартып» шайлоонун тартиби алмашты.Административдик ресурсттар колдонулган жок. «Түшпөс хан» Нуржан Шайлдабекова мурунку адатка салдыбы АСУ системасы өчүп калган убак да болду. Бирок добуш бирден саналып жыйынтыгы чыкты. Парламентке өтүп өтпөй, бирок 5 миңден ашык добуш алган талапкерлер булар:

1) Парламентке депутат болду: Мадумаров Адахан Кимсанбаевич («Бүтүн Кыргызстан» партиясы) — 24 401 добуш;

2) Парламентке депутат болду: Алтынбеков Айбек Алтынбекович (№15 Базар-Коргон шайлоо округу) 23 779 добуш;

3) Парламентке депутат болду: Матраимов Искендер Исмаилович (№9 Кара-Суу шайлоо округу) — 22 480 добуш;

4) Парламентке депутат болду: Сатыбалдиев Элмурза Ракиевич (№12 Өзгөн шайлоо округу) — 22 136 добуш;

5) Парламентке депутат болду: Примов Улан Бердибаевич (№11 Алай шайлоо округу) — 21 938 добуш;

6) Парламентке депутат болду: Осмонов Айбек Жапарович (№7 Ош шайлоо округу) — 21 348 добуш;

7) Парламентке депутат болду: Ташиев Шайырбек Кыдыршаевич (№14 Жалал-Абад шайлоо округу) 21 287 добуш;

8) Парламентке депутат болду: Сыдыков Бактыбек Үсөнович (№16 Ноокен шайлоо округу) 20 639 добуш;

9) Парламентке депутат болду: Бакасов Улан Болотбекович (№33 Нарын шайлоо округу) 19 978 добуш;

10) Парламентке депутат болду: Алимбеков Нурбек Каарыевич (№8 Төлөйкөн шайлоо округу) — 18 882 добуш;

11) Парламентке депутат болду: Көкүлов Эрулан Калчороевич («Ынтымак» партиясы) — 18 692 добуш;

12) Парламентке депутат болду: Төрөбаев Бакыт Эргешевич («Ата-Журт Кыргызстан» партиясы) —18 310 добуш;

13) Парламентке депутат болду: Түмөнбаев Акылбек Тогузбаевич (№35 Ак-Суу шайлоо округу) — 16 672 добуш;

14) 2-орун: Атазов Шайлообек Карыбекович (№8 Төлөйкөн шайлоо округу) — 16 971 добуш;

15) Парламентке депутат болду: Кадырбеков Нуржигит Кадырбекович («Ыйман нуру» партиясы) — 15 010 добуш;

16) Парламентке депутат болду: Нурбаев Жалолидин Паязидинович (№6 Араван шайлоо округу) — 14 913 добуш;

17) Парламентке депутат болду: Коргонбай уулу Жусупбек (№5 Ноокат шайлоо округу) — 13 323 добуш;

18) 2-орун: Марипов Бакытбек Асамидинович (№5 Ноокат шайлоо округу) — 13 274 добуш;

19) Парламентке депутат болду: Жумабеков Дастан Артисбекович (Манас шайлоо округу) — 13 252 добуш;

20) 2-орун: Назарбеков Мирлан (Манас шайлоо округу) — 13 193 добуш;

21) Парламентке депутат болду: Масалиев Исхак Абсаматович («Бүтүн Кыргызстан» партиясы) — 12 201 добуш;

22) Парламентке депутат болду: Шакиев Нурланбек Тургунбекович (№17 Аксы шайлоо округу) — 12 082 добуш;

23) Парламентке депутат болду: Сарыбашов Таалайбек Насирбекович («Ата-Журт Кыргызстан» партиясы) — 11 981 добуш;

24) Парламентке депутат болду: Икрамов Тазабек Икрамович (№13 Сузак шайлоо округу) — 11 912 добуш;

25) Парламентке депутат болду: Алиев Медербек Кубанычевич («Ишеним» партиясы) — 11 415 добуш;

26) Парламентке депутат болду: Бакиров Өмүрбек Мирзараимович (№4 Көк-Жар шайлоо округу) — 11 411 добуш;

27) Парламентке депутат болду: Турсунбаев Азизбек Атакозуевич (№18 Ала-Бука шайлоо округу) 11 279 добуш;

28) Парламентке депутат болду: Чыңгыз Ажибаев (Лейлек бир мандаттуу округу) — 10 971 добуш;

29) Парламентке депутат болду: Айжигитов Султанбай Абдрашитович («Ыйман нуру» партиясы) — 10 922 добуш;

30) Парламентке депутат болду: Жусупов Эмилбек Рамидинович («Ишеним» партиясы) — 10 806 добуш;

31) Парламентке депутат болду: Маткеримов Айбек Тураталиевич («Ата-Журт Кыргызстан» партиясы) — 10 461 добуш;

32) Парламентке депутат болду: Чойбеков Бактыбек Каныбекович (Талас шайлоо округу) — 10 378 добуш;

33) 2-орун: Рысбаев Равшанбек Рысбаевич (№4 Көк-Жар шайлоо округу) — 10 358 добуш;

34) 2-орун: Арстанбеков Акылбек Советбекович (№16 Ноокен шайлоо округу) — 10 229 добуш;

35) Парламентке депутат болду: Саккараев Медербек Жаманкулович (№31 Чүй-Кемин шайлоо округу) — 10 152 добуш;

36) 2-орун: Кулматов Эделбек Маматкулович (№13 Сузак шайлоо округу) — 10 133 добуш;

37) Парламентке депутат болду: Төлөнов Данияр Эрмекович (№10 Куршаб шайлоо округу) — 9 887 добуш;

38) Партиясы босогодон өтпөй калды: Текебаев Өмүрбек Чиркешович («Ата-Мекен» партиясы) — 9 613 добуш;

39) Парламентке депутат болду: Самыйкожо Мирлан (№32 Кочкор шайлоо округу) — 9419 добуш;

40) Парламентке депутат болду: Мажитова Шарапаткан («Ынтымак» партиясы) — 9 169 добуш;

41) Парламентке депутат болду: Азыгалиев Нурланбек Асанбекович (№22 Жайыл шайлоо округу) — 8 932 добуш;

42) 2-орун: Жансеитов Тынайбек Каныбекович (№31 Чүй-Кемин шайлоо округу) — 8 771 добуш;

43) Парламентке депутат болду: Сабиров Равшанбек Азатович («Ата-Журт Кыргызстан» партиясы) — 8 216 добуш;

44) Парламентке депутат болду: Таалайбек кызы Жылдыз («Ишеним» партиясы) — 8 120 добуш;

45) Парламентке депутат болду: Атамбаев Сеидбек Алмазбекович (№25 Аламүдүн шайлоо округу) — 7 976 добуш;

46) Парламентке депутат болду: Мамытов Талант Турдумаматович («Ынтымак» партиясы) — 7 984 добуш;

47) 2-орун: Пасаңов Эржигит Жетимишович (№10 Куршаб шайлоо округу) — 7 919 добуш;

48) 2-орун: Нурбек уулу Ормон (№32 Кочкор шайлоо округу) — 7 800 добуш;

49) Парламентке депутат болду: Өмүрзаков Сүйүнбек Абдылдаевич («Ишеним» партиясы) — 7 785 добуш;

50) 2-орун: Баатырбеков Алмаз Баатырбекович (№33 Нарын шайлоо округу) — 7 779 добуш;

51) 2-орун: Бакиев Кубанычбек (№15 Базар-Коргон шайлоо округу) — 7 680 добуш;

52) 2-орун: Исманали Жороев (Лейлек бир мандаттуу округу) — 7 584 добуш;

53) Парламентке депутат болду: Айдарбеков Чыңгыз Азаматович («Альянс» партиясы) — 7 516 добуш;

54) 3-орун: Кулбараков Абтандил Илдузович (№32 Кочкор шайлоо округу) — 7 461 добуш;

55) 2-орун: Абдыкадыров Эмилбек Мырзакулович (Талас шайлоо округу) — 7 406 добуш;

56) 2-орун: Сулайманов Кундузбек Кошалиевич (№19 Токтогул шайлоо округу) — 7 402 добуш;

57) Парламентке депутат болду: Малиев Арсланбек Касымакунович (№34 Жети-Өгүз шайлоо округу) — 7 337 добуш;

58) Парламентке депутат болду: Сулайманов Алтынбек Турдубаевич («Альянс» партиясы) — 7 295 добуш;

59) Партиясы босогодон өтпөй калды: Ибрагимов Болот Адылбекович («Эл үмүтү» партиясы) — 7 153 добуш;

60) Парламентке депутат болду: Ормонов Улугбек Зулпукарович («Ишеним» партиясы) — 7 026 добуш;

61) Кийинки орун: Чомонов Манас Алишерович (№17 Аксы шайлоо округу) — 6 864 добуш;

62) 2-орун: Сулайманкулов Медеркул Ормонович (№18 Ала-Бука шайлоо округу) — 6 779 добуш;

63) Партиясы босогодон өтпөй калды: Мырзакматов Мелисбек Жоошбаевич («Улуттар биримдиги» партиясы) — 6 751 добуш;

64) Парламентке депутат болду: Сыдыгалиев Нурбек Өмүрбекович («Ишеним» партиясы) — 6 663 добуш;

65) Парламентке депутат болду: Нурлан Ражабалиев (Баткен бир мандаттуу округу) — 6 556 добуш;

66) 3-орун: Кадырбаев Айтмамат Тентибаевич (№10 Куршаб шайлоо округу) — 6 640 добуш;

67) 2-орун: Алымов Адылбек Шарипович (№18 Ала-Бука шайлоо округу) — 6 519 добуш;

68) Кийинки орун: Маннанов Ильхом Абдукахарович (№6 Араван шайлоо округу) — 6 446 добуш;

69) 4-орун: Ниязалиева Дамира Абаскановна (№32 Кочкор шайлоо округу) — 6 440 добуш;

70) Кийинки орун: Орунбеков Дайырбек Тейишович (№6 Алай шайлоо окургу) — 6 439 добуш;

71) Парламентке депутат болду: Мураталиев Марат Молдонович («Ишеним» партиясы) — 6 420 добуш;

72) Кийинки орун: Чынтемир Ашыралиев (Баткен бир мандаттуу округу) — 6 310 добуш;

73) Парламентке депутат болду: Шабазов Бахридин Валиевич («Ишеним» партиясы) — 6 308 добуш;

74) Кийинки орун: Турдумамбетов Осмон Жолдошбекович (№19 Токтогул шайлоо округу) — 6 204 добуш;

75) Кийинки орун: Саипов Бакытбек Саипович (№11 Алай шайлоо окургу) — 6 118 добуш;

76) Парламентке депутат болду: Ырысбек Атажанов (Кадамжай бир мандаттуу округу ) — 6 047 добуш;

77) Парламентке депутат болду: Сарбагышев Максатбек Канатбекович (№36 Ысык-Көл шайлоо округу) — 5 986 добуш;

78) Кийинки орун: Эргешов Алмазбек Манасбекович (№17 Аксы шайлоо округу) — 5 923 добуш;

79) Парламентке депутат болду: Сыдыков Мурадил Жанышбекович («Ынтымак» партиясы) — 5 906 добуш;

80) Кийинки орун: Тотонов Нурбек Темирбекович (№19 Токтогул шайлоо округу) — 5 852 добуш;

81) Парламентке депутат болду: Алимжанов Фарходбек Айбекович («Альянс» партиясы) — 5 787 добуш;

82) Парламентке депутат болду: Тентишев Бакыт Эркинович («Ынтымак» партиясы) — 5 746 добуш;

83) Партиясы босогодон өтпөй калды: Атамбаев Кадырбек Алмазбекович («Социал-демократтар» партиясы) — 5 600 добуш.

84) Кийинки орун: Мадмаров Уланбек Аданбекович (№4 Көк-Жар шайлоо округу) — 5 568 добуш.

85) Парламентке депутат болду: Ханджеза Карим Лемзарович (№23 Москва шайлоо округу) — 5 418 добуш;

86) Кийинки орун: Рыскулбек уулу Нурмат (№22 Жайыл шайлоо округу) — 5 293 добуш;

87) Парламентке депутат болду: Кенжебаев Аманкан Батырбекович (№24 Сокулук шайлоо округу) — 5 185 добуш;

88) Кийинки орун: Исмаилов Муратбек Кубанычбекович (№34 Жети-Өгүз шайлоо округу) — 5 096 добуш;

89) Кийинки орун: Бегали Төлөмүшов (Баткен бир мандаттуу округу) — 5 099 добуш.

Азизбек КЕЛДИБЕКОВ, NazarNews.kg