Бүткүл дүйнөлүк саламаттыкты сактоо уюмунун 2018-жылдын декабрында жарыялаган Дүйнөлүк жол коопсуздугу боюнча баяндамасына ылайык, жыл сайын 1,35 миллионго жакын адам жол кырсыгынан каза табат. Мындай кырсыктар 5 жаштан 29 жашка чейинки жаштардын өлүмүнүн негизги себеби болуп саналат. Жол кырсыктарынын жарымы жөө жүргүнчүлөрдүн, мотоцикл айдагандардын жана велосипедчендердин ортосунда болот.

Отчетто ошондой эле учурдагы тенденциялар 2020-жылга чейин жол кырсыгынан каза болгондордун санын 50 пайызга кыскартууга багытталган.

Жолдордо каза болгондордун жарымы аялуу жол кыймылынын катышуучуларына туура келет. Жөө жүргүнчүлөр, велосипедчилер жана моторлуу эки дөңгөлөктүү унаалар жана алардын жүргүнчүлөрү жалпысынан «аялуу жол колдонуучулары» деп аталат. Аялуу жол кыймылынын катышуучуларынын арасында жол кырсыгынан каза болгондордун үлүшү кирешеси төмөн өлкөлөрдө кирешеси жогору өлкөлөргө караганда жогору.

Дүйнө жүзү боюнча, өзгөчө өнүгүп келе жаткан өлкөлөрдө жол-транспорт кырсыктарынан каза болгондордун же жарадар болгондордун санынын өсүп жаткандыгына тынчсыздануу менен Башкы Ассамблея ноябрь айынын үчүнчү жекшембисин Жол-транспорт кырсыгынын курмандыктарын эскерүүнүн бүткүл дүйнөлүк күнү деп белгилөө сунушун кубаттаган резолюция кабыл алды.

Жол кырсыгынын курмандыктарын эскерүүнүн бүткүл дүйнөлүк күнү деп жарыялангандан кийин (60/5 резолюция) дүйнөнүн көптөгөн өлкөлөрүндө күндүн программасынын алкагында түрдүү иш-чаралар уюштурула баштады.

Эскерүү күнү жол кырсыгынан каза болгондордун санын азайтуу боюнча глобалдык аракеттердин контекстинде маанилүү курал болуп калды. Бул жол-транспорт кырсыктары менен байланышкан психикалык азаптардын жана экономикалык жоготуулардын деңгээлине көңүл бурууга жана жол кырсыгынан жапа чеккендердин азабын, ошондой эле куткаруу жана куткаруу кызматтарынын ишин туура баалоого мүмкүндүк берет.

Бул күн жөнүндө сөздү таратуу жана жалпы максаттарды бөлүшүү жана жол кырсыгынан каза болгондорду жана жаракат алгандарды эскерүү аркылуу өлкөлөрдү байланыштыруу үчүн атайын веб-сайт бар.

2020-жылдын сентябрында БУУнун Башкы Ассамблеясы А/RES/74/299 «Дүйнөлүк деңгээлде жол коопсуздугун жакшыртуу» резолюциясын кабыл алып, 2021-2030-жылдарга карата Жол кыймылынын коопсуздугун камсыздоо боюнча он жылдыкты жарыялоо максатында, жол кырсыгынан каза болгондордун жана жаракат алгандардын кеминде 50% алдын алуу максатында кабыл алынган. 2030-жылга чейин кабыл алынат. ДСУ жана БУУнун Регионалдык комиссиялары БУУнун Жол коопсуздугу өнөктөштүгү боюнча башка өнөктөштөр менен биргеликте он жылдык иш планын иштеп чыгышты.

Кошумчалай кетсек, БУУ дүйнөлүк жолдордо балдардын жаракат алуусу жана өлүмү көйгөйүнө коомчулуктун көңүлүн буруу жана жол коопсуздугун жакшыртуу максатында Глобалдык жол коопсуздугу жумалыгын өткөрүүдө.

Бул күнгө карата өткөрүлгөн иш-чаралардын уюштуруучулары алдыга төмөнкү максаттарды коюшту:

• жолдордо каза болгон же оор жаракат алган бардык адамдардын элесин сыйлоо;

• өзгөчө кырдаалдар кызматынын маанилүү ишин таануу;

• жол-транспорт кырсыгынан каза болгондор жана жаракат алгандар үчүн натыйжасыз укуктук чараларга көңүл буруу;

• Кырсыктын курмандыктарына жана курман болгондордун үй-бүлөлөрүнө колдоо көрсөтүүнү жакшыртуу;

• Жол кырсыктарынан каза болгондордун жана жаракат алгандардын көбөйүшүн алдын алуу жана акырында токтотуу үчүн далилдүү иш-чаралардын кабыл алынышына көмөктөшүү.

«2022-жылы биз сот адилеттигин камсыздоо маселелерине басым жасайбыз. Жол кыймылынын эрежелерин сактоо, жол кырсыгынан кийин кылмыш жасалганын же кылынбаганын тыкыр иликтөө, кайталанган жол кырсыгынын алдын алуу, зарыл учурларда жоопкерчиликке тартуу, жарандык зыяндын ордун толтуруу юстиция тутумунун бир бөлүгү. Мындай система иштегенде башка бирөөнүн мыйзам бузуусунан же шалаакылыгынан жабыркаган же үй-бүлө мүчөлөрү каза болгон жол кырсыгынан жабыркагандарга компенсация алууга мүмкүнчүлүк түзүлөт. Сот адилеттиги системасы да алдын алуунун негизги фактору болуп саналат жана мындай трагедиялар келечекте кайталанбашы үчүн кырсыктардан сабак алынат», - деп жазат БУУ.

Булак: NazarNews.kg