Кыргызстан менен Тажикстандын ортосундагы чыр билинбеген менен чоң масштабга кетти. Кыргызстан тынч эле жатат, мунун барын тажиктер баштаганын Иляз Якупов айтып жатат. Анан бет тырмарлык кылып биз жакка түртүп салып жатышат. Орусиянын президенти Владимир Путин Астанага келди. Путин АӨСШК, Орусия-Борбор Азия саммиттерине, ошондой эле КМШ мамлекет башчыларынын жыйынына катышат. Орус лидеринин бир катар эки тараптуу жана үч тараптуу сүйлөшүүлөрү да пландалган. Тактап айтканда, ал Кыргызстан жана Тажикстандын лидерлери менен жолугушат. Тажикстандын Кыргызстанга урушка киргени белгилүү, ошонун себебинен Жапаров Путиндин туулган күнүнө барган жок. Ушундай оор кырдаалдарда «таарынычтын айынан» ЖККУдан, ЕврАзЭСтен чыгып кетиши мүмкүн. Бул Орусия үчүн чоң жоготуу, ошол үчүн алдын-ала эки мамлекетти жараштырган турат.

Тажик УКМК жетекчиси Саймумин Ятимов Кыргызстандын жерлерин басып алууга стратегиялык көп баскычтуу планы менен иш жасап жатат. Бул тууралуу Иляз Якупов билдирген.

«Көп баскычтуу планын ийгиликтүү ишке ашырууда. «Экспанция коркутуу менен» деген аталыштагы стратегия десек болот.

Стратегия төмөнкү негизги баскычтардан турат:

- Кыргызстандын жерлерине территориялык претензия коюуга укуктук базаны чыңдоо:

Тажикистандын пайдасына ылайык карталарды, документтерди гана колдонуу (1924-29-административдик карта, 1989-ж комиссиянын протоколу ж.б), ошол документтерге негиздеме жасап протоколдорду даярдоо, түзүү, бизге таңулоо.

01.05.2021-ж, 14-17. 09. 2022-жылдары куралдуу кол салып, басым астында бизге таңуулоо менен номер 39-42-протоколго кол койдуруп укуктук негиздемеге жетишти.

- Кыргызстандын жерлерине территориялык претензия коюп, ал жерлер Тажикистандын жери деп бүткүл дүйнөгө байма-бай жарыялап дүйнөлүк коомчулуктун кулагына сиңирүү, Кыргызстанга каршы маалыматтык диверсия жасоо:

Муну ийгиликтүү жасап жатат, БУУда Кыргызстанды агрессор деп жарыялап, Кыргызстан кол коюлган протоколдорду аткарбай абалды курчутат ж.б сөздөр.

- Куралдуу кол салып коркутуу жолу менен претензия койгон жерлерине тоскоолдуксуз кирүүгө, үзгүлтүксүз курал жарак, ок дары, азык-түлүк, дары дармек ж.б каражаттар менен тоскоолдуксуз камсыздоого шарт түзүү:

Ворухка кирип чыккан жолду көзөмөлдөгөн чек ара постторду алдырып салып, Ворух анклавына оор куралдарды жайгаштырып, Ворух элин курал таркатып чоң күч түзүп алган.

Чек ара постторун чек ара тозоту менен кошо алдыртып салып туш тараптан тоскоолдуксуз кирүүгө чыгууга шарт түзүү аракетин ийгиликтүү ишке ашырып жатат десем жаңылышпайм.

- Претензия койгон аймактарды өздөштүрүү, өздөштүрүүгө каршылыктарды жоюу.

2014-жылы чыр чыгарып Тамдык постунарды алгыла, болбосо агресивдүү тажик жарандары кол салат деп талап коюшкан. Бирок Кыргызстан макулдук берген эмес.

Анткени Тамдык постун алдыртып жайыттарга кирүүгө жол ачылат жана өздөштүрө баштайт. Ал жерлерди өздөштүрүүнүн бирден бир себеби Ак-Сай - Тамдык жолун салдырбоо.

Чек ара постторун жалпы чек ара тозоту менен алып салдыртуу бир эле учурда Ворухту анклавдан чыгарууга сойломо экспанция жосоого жол ачат.

Лейлек районунун Катта-Туз аймагындагы ири запастуу нефти-газ кендерин, түз кендерин өздөштүрүүгө жол ачылат, ошол жерлерге элдерди отурукташтыруу иштерин жасайт.

Мындай иштерге чек ара тозоттор, посттору жана тайманбас Баткен эли тоскоолдук берип келген. Тоскоолдуктарды жоюу аракетин ийгиликтүү жасоодо.

Претензия койгон жерлерди өздөштүрүүгө каршылык көрсөткөн кыргыз элдерин коркутуп, ал жерлерден сүрүп чыгуу аракетин да ийгиликтүү жасап жатат дегенге толук негиз бар. 2021-2022-жылдары куралдуу кол салып, чек ара постторун, чек ара тозотторун талкалап, тынч элге оор курал колдонуп, айылдарды, үйлөрдү, социалдык объектилерди биротоло талкалап элди көчүрүү аракетин жасаганы анык.

Бул стратегиялык кадамдарды баскычма-баскыч жасап отуруп Ворух аймагын анклавдан чыгаруу менен чектелбейт. Ворухтун анклавдан чыгаруу менен Лейлек районун анклавда кармоого жетишүү аракетин көрүп жатат. Тажиктер Ворухту анклавдан чыгарып, Лейлек районун анклавда кармоону максат кылып жатканы жана агып жаткан сууларды көзөмөлдөөгө жетишүүнү самап жаткандыктары ачык көрүнүп калды.

Ойлонуп, жети өлчөп иш кылгыла деп аталарыбыз бекеринен айтпаса керек. Эгер бүгүнкү күнү ойлонуп кадам таштабасак, эртең кул болуп калуу коркунуч бар экенин унутпасак!», - деп белгилеген Якупов.

Азизбек КЕЛДИБЕКОВ, NazarNews.kg