Акыркы мезгилде Каныбек Туманбаев мырзанын келмеси оозуна келип, батачыл да болуп кетти. «Кыргыз темир жолу» ишканасында жүргүзүлгөн аудиттин жыйынтыгы боюнча 1 227 609, 4 миң сомдук каражаттарды чыгымдоодо каржылык тартип бузуулар жана кемчиликтер аныкталган. Президенттин Иш башкармасынын ачендигинин буга эмне тиешеси бар дегендер четтен табылат. Бирок ушул миллиардаган акчалар чачылып жатканда так ушул Каныбек Туманбаев бул ишкананы жетектеп турган. «Кыргыз темир жолу» ишканасынын жетектеп жүрүп элден тескери бата алган Каныбек Туманбаевди «кожоюну» желкесинен ныгыра басканы менен көтөрмөлөп Президенттин Иш башкармасынын ачендигине алып келип жатат да. Миллиарддарды май чайнагандай чайнаган Каныбек Туманбаев тизеси бʏгʏлбѳй жыгылса да бул ишти аткарып жүрөт.  

"Кыргыз темир жолу" бир вагон жасап, 1 миллиард 227 миллион сом жеп коюптур. Бизде аткарылган ишке караганда, жасалма пиар, курулай кооз сөздөр көп. Томуктай нерсени тоодой кылып көрсөткөнгө шыктуубуз. Чоңдорубуз эл көзүнө топурак чачып көнүп алышкан. Өлкө башчыбыздан тартып, Өкмөт башчы, министрлерге чейин курсак тойгузбаган куру кыйкырыкты жакшы көрүшөт. Алыс, барбай бир жагдайга токтолуп көрөлү. Торпоктун чуркаганы саманканага чейин экени айгине болот. 

Каныбек Туманбаевдин жʏрѳгʏ тʏшʏп калса керек, мазарга барып да бата кылып сыйынып жʏрѳт дешет. Албетте, эл ʏчʏн сыйынган жок да, ѳзʏ ʏчʏн сыйынып жаткандыр. Анткени, «сууга салса чѳкпѳгѳн, отко салса кʏйбѳгѳн» Каныбек Туманбаев Илмияновдун мамлекетти башкарып жаткандан бери бийлик акырынан алыс кеткен эмес. Эми да укуругун алыс таштап, бийликтин мыктыларына кѳз кырын салып калганы, бул бийликтин да ирип-чирип калганынын белгиси эмеспи? «Чѳгʏп бараткан кемеден» «келемиштер» алдын-ала тʏшѳ качат эмеспи. Чѳгʏп бараткан бийликтин «чоӊ келемиши» Каныбек Туманбаев кайсалактап, бул бийликтен оой баштаса, анда бул бийликке «жаназа» окуй бериш керек.

Жай башында кабинет министрлигинин төрагасы Акылбек Жапаров, орун басарлары Бакыт Төрөбаев, Эдил Байсалов баш болгон жоон топ аткаминерлер "Кыргыз темир жолу" бир вагонду реконструкция кылып, кооздоп жасап койгонун илимий ачылыш катары сыпатташып, Бишкектен Балыкчыга чейин саякат кылышып, боорду эзишкен. Ал вагонду "Кыргыз темир жолу" укмуштуудай өнүгүп, кирешелер агылып кирип жаткандай "визитка" катары көрсөтүп, бери жагы бир ай мактанышкан. Бир айтып бир койбой, пиар кылбаган мамлекеттик маалымат каражаттары калган эмес. Жыйынтыгында "Кыргыз темир жолу" ишканасына жүргүзгүлгөн аудиттин натыйжасында 1 миллиард 227 миллион сомдун дайны чыкпай калды. Мына өнүгүү! Бир вагон менен миллиарддарды сиңирип кеткен эптүүлүктү ким көрүптүр?

Эсептөө палатасы «Кыргыз темир жолу» МИда, Бишкек мэриясында жана Транспорт жана коммуникациялар министрлигинде каржылык тартип бузууларды аныктады.

2023-жылдын 13-январында Кыргыз Республикасынын Эсептөө палатасынын Кеңешинин кезектеги жыйыны болуп өттү. Жыйынга Эсептөө палатасынын Кеңешинин мүчөлөрү, Аппараттын кызматкерлери, ошондой эле текшерилген объектилердин өкүлдөрү катышты.

Жыйындын жүрүшүндө «Кыргыз темир жолу» Улуттук компаниясы» МИнын 2021-жылга карата ишмердүүлүгүнүн шайкештик аудити, 2013- 2021-жылдардагы мезгил аралыгындагы “Бишкек шаарында катуу тиричилик калдыктарын башкаруу тутумун жакшыртуу” долбоорунун кредиттик жана гранттык каражаттарынын натыйжалуу пайдаланышына, «Кыргыз Республикасынын Транспорт жана коммуникация министрлигинин Азия өнүктүрүү банкы жана Ислам өнүктүрүү банкынын долбоорлорун ишке ашыруу тобундагы “Түндүк-Түштүк альтернативдүү жолунун курулушу, 2-фаза, “Арал-Казарман” участогу” жана “Түндүк-Түштүк альтернативдүү жолун реконструкциялоо, 159 км жана 183 км, 3-фаза” долбоорлорунун ишке ашырылышына жүргүзүлгөн шайкештик аудиттеринин отчеттору каралды.

«Кыргыз темир жолу» УК» МИда жүргүзүлгөн аудиттин жыйынтыгы боюнча 1 227 609,4 миң сомдук каражаттарды чыгымдоодо төмөнкүдөй каржылык тартип бузуулар жана кемчиликтер аныкталган, анын ичинен:

- эмгек акынын негизсиз төлөмдөрү – 2 млн 180,4 миң сом;

- иш сапарынын чыгымдарын негизсиз эсептен чыгаруу - 154,1 миң сом;

- курулуш-монтаждоо жумуштарынын көлөмүн ашыкча баалоо - 420,8 миң сом;

- жашырылган дебитордук карыздар - 1 млрд 165 мле 154,9 миң сом, анын ичинен текшерүү мезгилинде эсеп боюнча калыбына келтирилген - 1 млрд 105 млн 453,0 миң сом;

- ашыкча көрсөтүлгөн кредитордук карыз - 59 497,5 миң сом, анын ичинен 59 308,7 миң сому эсеп боюнча калыбына келтирилген;

Бюджеттин кошумча чегерилген кирешелери – 148 млн 309,5 миң сом, анын ичинде:

- салык мыйзамдарын бузуу - 5 млн 742,2 миң сом;

- бюджетке чегерилүүчү ижара акысы – 86,5 миң сом;

- республикалык бюджетке чегерүүлөрдүн 50%ы - 142 млн 480,8 миң сом.

Бюджеттин резервдери жана жоготуулары – 2 млрд 339 млн 730,4 миң сом.

Сарамжалдуу эмес пайдаланылган каражаттар – 781 млн 934,1 миң сом, анын ичинде:

- пландаштырылган максаттарга жетпестен айрымиш-чараларга жумшалган каражаттар - 308 млн 119,4 миң сом;

- мамлекеттик сатып алуулардагы процедуралыкбузуулар - 473 млн 814,7 миң сом.

«Бишкек шаарында катуу тиричилик калдыктарын башкаруу тутумун жакшыртуу» долбоорунун кредиттик жана гранттык каражаттарын пайдаланылышы боюнча аудитте да ар кандайтартип бузуулар аныкталган. Борбор калаанын мэриясы жана анын түзүмдүк бөлүмдөрү тарабынан келишимдин шарттарынын натыйжасыз аткарылышы жана милдеттенмелердин өз убагында аткарылбагандыгы, жер тилкелерине документтердин (жаңы полигон, мелиоративдик аянт) талаптагыдай эмес даярдалышы Долбоордун каражаттарынын жалпы 1 млн 533 миң 574,27 евро суммадагы натыйжасыз пайдаланылышына алып келди. Кредиттик каражаттарды өздөштүрбөгөндүгү үчүн комиссияларды төлөөдөн улам муниципалдык ишканалардын кирешесин жоготуу – 251 миң 919,83 еврону түздү. Валюта эсебин муктаждыксыз ачуунун жана валютаны конвертациялоонун эсебинен курстук айырмага байланыштуу кошумча чыгашалар жасалган – 295,7 миң сом.

Транспорт жана коммуникация министрлигинин Азия өнүктүрүү банкы жана Ислам өнүктүрүү банкынын долбоорлорун ишке ашыруу тобундагы “Түндүк-Түштүк альтернативдүү жолунун курулушу, 2-фаза, “Арал-Казарман” участогу” жана “Түндүк-Түштүк альтернативдүү жолун реконструкциялоо, 159 км-183 км, 3-фаза” долбоорлорунун ишке ашырылышына жүргүзүлгөн шайкештик аудиттин жыйынтыгы боюнча АКШнын 52 миң 594,9 доллар суммасындагы каржылык тартип бузуулар аныкталган.

2-фаза, “Арал-Казарман” участогу” жана “Түндүк-Түштүк альтернативдүү жолун куруу” долбоору боюнча China Road and Bridge Corporation подрядчысы тарабынан иш көлөмүн 52 миң 594,9 АКШ долларына ашыкча баалоо аныкталган.

Андан тышкары, аудиттин жыйынтыгында 2-фаза долбоору боюнча 3 эстакадалык көпүрөнү жана 1-фазадагы 2 галереяны долбоорлоого багытталган 530 миң долларга жумуштун көлөмүн кыскартуунун натыйжасында ссудалык каражаттардын үнөмдөлгөн суммасы аныкталды, бул жеңилдетилген кредиттик келишимдердин шарттарын бузуу болуп саналат.Отурумдун жыйынтыгында токтомдор кабыл алынып, Эсеп палатасынын тапшырмалары жана сунуштары аудит объекттерине жөнөтүлөт. Ошондой эле аудиттин материалдары тиешелүү мамлекеттик органдарга жөнөтүлөт.

Азизбек КЕЛДИБЕКОВ, NazarNews.kg