Кулкунду куураткан кумар оюндарын парламент кайрадан ачыкка чыгара турган болду. Бул демилгени парламент депутаттары Дастан Жумабеков менен Бактыбек Турусбеков экөө сүйөөмөлөшүп, буюрса парламент ак бата бергени турат. Деги эле 2012-жылы тыюу салынган кумар оюнуна эркиндик берүүнүн зарылдыгы барбы?

Казино-кумар оюндарынын төрөсү

Рулетка, карта оюндары үчүн оюн столдору, оюн автоматтар кумар оюндары үчүн зарыл элементтер. Стол үстүндө ойнотула турган кумар оюндары крупьелердин жардамы менен ойнолот. Бул оюнда бардыгы утуш үчүн жанталашат, бирок бакыт дайым эле жылмая бербейт. Казинодо ар ким өзү үчүн кам көргөндөр бар, алар рулетка, блэкджек, крэпстер менен ойношот, ошондой эле аларды техас покери, омаха покери, баккара сыяктууларда казино кызматкерлери тейлешет. Азыркы мезгилде эң көп колдонула турган оюндар: покер, пунто-банко, рулетка, блэкджек, оюн автоматтары, крэпстер.

Кыргызстан

Балдар окуудан өксүп, ал эми чоң кишилер кумар оюндарынан үй-мүлкүн алдырып, ден-соолугунан ажыроодо, ал гана эмес өмүрүнөн ажырагандар да бар экени айтылгандыктан 2012-жылы кумар оюндарына тыюу салынган. Кумар оюндарынын кесепетинен жүздөгөн адамдардын тагдыры талкаланды. Кумарканаларды бирөө-жарым калкалабаса, алар ушунтип гүлдөп, өнүгөт беле? Ушуга күйөсүң да. Кумар оюндарына азгырылган адам ата-энесин, жакындарын жана туугандарын укпай калат экен. Жалган сүйлөп, уурулук кылганга, карактоого жакын болуп, ар кандай кылмышка барганга даяр болуп калганына күбө болдук. Ошон үчүн коомчулуктан көмүскө түрдө уюштурулуп жаткан кумар оюндарын жабылып туура болгон.

Бул мыйзамсыз ишкердикте абдан чоң акча айланат. Ошондуктан алгач казино жабылды. Анан алар оюн автоматтарына өтүштү. Ал жабылганда букмекерге өтүштү. Анан тотализатор, лотерея дегендерге барып, алар да жабылган соң эми азыр бинго трейд, блокчейн дегендер аркылуу электрондук кумар оюндарын уюштуруп жатышат. 2015-жылы буларга тыюу салынды. Муну негизи катуу карап туруп улам табылганын улам жаба берсек аягы тыйылмак. Бирок биздин укук коргоо органдарындагы айрым кызматкерлер тигилер акчага кызыктырып коюшса эле ошого азгырылып, анын айынан кумарканалар дагы эле иштеп, эми парламент депутаттары Дастан Жумабеков менен Бактыбек Турусбеков тарабынан ачыкка чыкканы жатат.

Ошол эле кезде кумар бизнесин жабуу менен маселени чечүүгө мүмкүн эмес деген да пикирлер бар. Кумар оюндарынан өлкө бюджетине кыйла акча түшөт. Мындан улам казынага кошумча каражат түшөт, жумушчу орундар түзүлөт, туризмдин өнүгүүсүнө өбөлгө болот деп негиздеп берди. Мыйзамда кумар оюндары кайсы бир белгиленген гана жерлерде болот деп жазылган. Мисалы, "Манас" аэропортунун, Ош жана Тамчы аэропортторунун тегереги деп көрсөтүлгөн. Инвесторлор жөн эле оюн-зоок борборлорун куруп койсо анда акчасын актабай калат, ошондуктан кумарканалар ачылып, каражат түшүшү керек.

Кыргыз өкмөт өкүлдөрү казинолордун иштешине уруксат берүү тууралуу демилге ишкерлер коомчулугунан түшүп жатканын билдирип келет. Мындай жайлардан жылына 5 миллиард сомго чейин кошумча киреше табууга болот. Казинону жактагандардын оюу мындай: «Эмне үчүн азыр бизге казино керек деп жатышат? Анткени Кыргызстанга салык түшүп, жумушчу орундарды түзүш керек. Биз региондорду өнүктүрүшүбүз керек. Биз Бишкектин так ортосуна ачууну сунуштап жаткан жокпуз,Тамчы айылына алыскы региондордо ачылса, ошол жактарда жакшы мейманканалар курулат, ресторандар салынат, инфраструктура жакшырат. Ошондо автомат ойногон балдар деген маселе да жоюлат. Мисалы, чет өлкөдөн бир учак болуп коноктор келсе, алар ошол казиного барышат, Кыргызстандын башка жерлерин да кыдырат» - дешет. Азыр бир катар инвесторлор казино ачканга уруксат берсеңер, мындай жайларды курат элек деп өздөрүнүн сунуштарын берип жаткандай. Анан парламент депутаттары Дастан Жумабеков менен Бактыбек Турусбековго окшогондорду кекиртектен тойгузуп жаткандай. Андан башка да мындай көз караштар жок эмес: «Коомчулук казинону эми гана унутуп келатат. Бизде киреше булактары абдан эле көп. Мисалы, азыр өнөр жайларга, кайра иштетүү тармагына акча бөлүнүп жатат. Күнөсканаларды куруп жатабыз. Дыйканчылык жакшы жолго коюлду. Кумарканалардан киреше табуу үчүн аларды ачуу сунушун колдобойм. Элди кайра мындай жайларга түрткөндүн кереги жок».

Казакстан

Казакстан парламентинин төмөнкү палатасы жактырган мыйзам долбоорунда кумар оюндары жана казинолор өлкөнүн эки жери менен чектеле тургандыгы айтылат. Мыйзам эми сенатка жиберилүүдө. Казак бийликтери бардык казинолор жана кумар оюндары ойнолуучу жайларды түштүктөгү Капчагай жана түндүктөгү Шушинск курортторуна көчүрүшкөн.

Орусия

Кумар оюндарын ойной турган аймактар: «Янтарная» (Калининград облусу), «Сибирская Монета» (Алтай крайы), «Приморье» (Приморский крайы) жана «Азов-Сити» (Краснодар крайы, Ростов облусу, Крым).

АКШ

Казино АКШда Невада штатында Лас-Вегас, Рино жана Карсон-Ситини кошкондо бардык калк жайгашкан жерлерде, андан тышкары Атлантик-Ситиде (Нью-Жерси) жана Арканзас штатында уруксат берилген. 1994-жылдан көпчүлүк штаттарда кумар оюндары легалдашкан. Юта жана Гавайя штаттарында гана бул оюндарга толугу менен тыюу салынган.

Азизбек КЕЛДИБЕКОВ, NazarNews.kg