Бүгүн, 23-сентябрь - “Кыргыз ССРинин мамлекеттик тили жөнүндө” мыйзам кабыл алынган күн.

Ал мыйзамга ылайык, Кыргыз тили - мамлекетте иш кагаздарын жана сот иштерин алып барууда, жалпы билим берүүчү орто мектептерде, атайын орто жана жогорку окуу жайларында окутууну жүргүзүүдө бир өлкөдө милдеттүү колдонулуучу тил.

Кыргыз ССРинин Жогорку Совети 1989-жылы 23-сентябрда “Кыргыз ССРинин мамлекеттик тили жөнүндө” мыйзам кабыл алынып, андан сон кыргыз тилине мамлекеттик тил макамы берилген. Бул мыйзам 2004-жылы Жогорку Кеңештин Мыйзам чыгаруу жыйыны тарабынан жаңыланып, анда кыргыз тили мамлекеттик тил, ал эми орус тили расмий тил деп жарыяланган жана Кыргыз тили Мамлекеттик тил статусун алуу менен Кыргызстанда жашаган бардык улуттардын тилдеринин өнүгүшүнө кам көрүү Конституцияда, тил мыйзамында баса көрсөтүлгөн.

Кыргыз Республикасынын Конституциясына ылайык, Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин палаталары кабыл алган мыйзамдар мамлекеттик тилде жана расмий тилдерде жарыяланат. Иш кагаздары, сот иштери мамлекеттик жана расмий тилдерде жүргүзүлөт.

Эми жашоонун парадоксун карайлы. Дал ушу – миңдеген жылдар эркиндигин камсыз кылып келген, дегеле аз санда болсо да эркиндикти, дилди, тилди биринчи орунга коюп келген кыргыздын камчы саптары, башкасын айтпаганда да кыргыз интеллегенциясынын акыркы муунунун өкүлдөрүнө көз чаптырып көрсөк, негедир алардын уул-кыздары кыргызча билишпейт. Же билишсе да кыргызча сүйлөгөндөн уялышат, балким дагы башка себептери бар. Айтор, ушундай. Айрымдарына көз чаптырып көрөлү.

Кадимки Чыңгыз Айтматов. Дүйнөнү багындырган, кыргызды кыйырга тааныткан жазуучу. Биринчиден, Айтматов өзү да кыргызча чыгарма жазган эмес, анын орусча жазганын айылдашы, белгилүү жазуучу Ашым Жакыпбеков кыргызчага которуп турган. Эми анын кайдан-жайдан саясатка келе калган кичүү кызы Ширин Айтматова дегеле кыргызча сүйлөгүсү келбейт. Парламентте депутат болуп олтурганда да кыргызча сүйлөгөнүн уккан эмеспиз, учурда болсо соцтармактарда ой-пикирлерин жалаң гана орусча урдуруп келет.

Кийинкилерден Убактылуу Өкмөт учурунда президенттикти аркалаган Роза Отунбаеванын уулу Атай Садыбакасов, мурунку парламент төрагасы Өмүрбек Текебаевдин, мурунку президент Алмазбек Атамбаевдин уул-кыздары да жалаң орусча пикирлерин жазышат. Атамбаевдин сүрөтчү кызы Алия Шагиева ал түгүл пикирлерин кыргызчага которчу котормочу жалдаганын билебиз. Дин жааатында “семичке чаккан” айтылуу кыргыз акыны Кубанычбек Маликовдун небереси Кадыр Маликов дегеле кыргызча билбейт. Кыргыз тили үчүн өмүрүн арнап, коомчулукка эне тил боюнча далай дарс окуган Камбаралы Бобуловдун кичүү уулу менен кыргызча сүйлөшсөңөр түшүнбөгөндүктөн “оозу Ошту карайт”. Айтылуу акын Жолон Мамытовдун Азарио деген уулу болсо кыргызча сүйлөмөк түгүл ойлоно да албайт. Кыргыздын бүткүл тарыхын, каада-салтын, бийликтин башкаруу системасын “Сынган кылычка” сыйдырган Төлөгөн Касымбековдун неберелери, тагыраагы, учурда камакта жаткан уулу Райкан Төлгөновдун уулдары кыргызча “эжекелешет”...

Айтор, санай берсек толтура. Бул эмнени билдирет?

Булак: NazarNews.kg