Швециянын Expressen басылмасы орусиялык "Түндүк Агым" газ куурунун кыйраган бөлүгүнүн фото жана видеолорун жарыялады, алар деңиз пилотсуз учактын жардамы менен алынган делген. Материал гезиттин сайтына жарыяланган. Маалым болгондой, газ түтүгүнүн жабыркаган бөлүгү 80 метр тереңдикте жатат. Видеодо темир түтүктүн бетинде, гезиттин маалыматы боюнча, жалпы узундугу 50 метрден ашкан жаракалар бар. Буга чейин Германиядан келген тергөөчүлөр "Түндүк Агым" жана "Түндүк Агым 2" газ түтүктөрүндөгү авариялардын себебин аныктаганы белгилүү болгон.

Орусия "Түндүк Агымдагы" жардырууларды иликтөө Москва менен эч кандай байланышы жок жабык эшик артында жүрүп жатканына өкүнгөн. Кремлдин басма сөз катчысы Батыш өлкөлөрүнүн газ куурларындагы жарылуулар үчүн орус тарапты айыптоо ниети тууралуу айтты. "Эң негизгиси, бул коомдук көз караштан алганда - Германиядан, Даниядан уккан билдирүүлөр боюнча, бул тергөө Орусияга жоопкерчиликти жүктөө үчүн априори түзөт. Бул абсурд", - деген Песков.

Балтика деңизиндеги "Түндүк Агымда" жарылуулар сентябрдын аягында болгон. Окуяга саботаж себеп болгон деген версия Батыш өлкөлөрү тарабынан да, Москва тарабынан да айтылып, Орусиянын президенти Владимир Путин атүгүл кырсыкты "англосаксондор уюштурган" деп ырастаган. Америкалык бийликтер алардын катыштыгы бар деген версияны четке кагышат.

Немис тергөөчүлөрү буга чейин суу астындагы учкучсуз учуучу аппарат тарабынан тартылган "Түндүк Агымдагы" агып кеткен сүрөттөрдү изилдеп чыгышкан. Алар зыяндын жарылуучу заттарды колдонуудан гана болушу мүмкүн экенин белгилешти.

АКШ президенти Жо Байден орусиялык "Түндүк агым" газ түтүктөрүн Украинадагы кырдаалдан улам жардырууну чечкен. Бул тууралуу аталган окуяны иликтеген америкалык журналист Сеймур Херш CGTN телеканалына маек куруп жатып билдирген. Анын айтымында, тиешелүү чечим сентябрдын соңунда кабыл алынган.

"Украинанын согуш талаасындагы абалы Байдендин тынчын алса керек. Батыш Европанын, өзгөчө Германиянын Киевди андан ары каржылоосу жаатындагы маселе түпөйүл кыла башташы мүмкүн", — деген Херш.

Журналисттин айтымында, Батыш ЖМКлары жазгандай, кылмыштын артында турган "миллион долларга яхта жалдап, жасалма паспорт көтөргөн украиналыктардын тобу" тууралуу окуя акылга сыйбайт: "Чындап эле жасалма паспорт менен ушундай нерсени жасоого мүмкүн деп эсептейсиздерби? Күлкү келтирерлик болсо да версия катары айтылды. Ак үй буга аябай ишеним артса керек, бирок үмүтү орундалган жок", — деди Херш.

Америкалык журналист, Пулитцер сыйлыгынын лауреаты Сеймур Херш Европага газ экспорттогон орусиялык газ түтүктөрүндөгү теракт боюнча иликтөөсүн жарыялаган. Өз маалымат булагына таянуу менен ал жардыруучу түзүлүштөр магистралдын алдына 2022-жылдын июнь айында Baltops машыгуусуна жамынып АКШнын Аскер-деңиз күчтөрүнүн суучулдары орнотконун жазган. Херштин айтымында, аларга норвегиялык адистер көмөктөшкөн. Журналист операция боюнча чечимди АКШ президенти Жо Байден тогуз айлык талкуудан кийин кабыл алганын белгилеген эле.

Кийинчерээк британиялык The Telegraph гезити Батыштын атайын кызматтары "Түндүк агымдагы" терактыларга украиналык бизнесмендин тиешеси бар деген пикирде экенин жазып чыккан. Ал эми The New York Times гезити россиялык газды Европага жеткирүүнүн негизги маршрутун украиналык топ жарактан чыгарганын, бул адамдардын планынан Киев бийлиги кабардар болбогонун маалымдаган. РФ президентинин маалымат катчысы Дмитрий Песков мындай билдирүүлөр алагды кылууга багытталган аракет экенин белгиленген болчу.

Орус газы Украина, Польша аркылуу Европага кете турган. Бирок ал абалдын татаалданышынан Түркия менен кете турган «Түштүк агым», «Түркиялык агым» жана Балтикадан кете турган «Түндүк агым -1», «Түндүк агым -2» газ куурлары аркылуу чет мамлекетке  кетмек. 2022-жылдын 26-сентябрында бир нече сааттын ичинде «Түндүк Агым» жана «Түндүк Агым-2» газ түтүктөрүндө төрт газдын агып кеткен жери аныкталган. Алардын биринчиси Даниянын Борнхолм аралына жакын жердеги «Нордик агым-2де» табылган. Андан кийин Түндүк Агымда агып чыкканы кабарланган. Даниянын энергетика агенттиги деңизге чоң көлөмдөгү газ киргенин билдирди. Акыркы төртүнчү агып чыгуу чекити Швециянын аймагында табылган. Учактарга жана кемелерге окуя болгон жерге беш деңиз милден жакын келүүгө тыюу салынды.

Орусия Федерациясынын президенти Владимир Путин Украинанын оккупацияланган аймактарынын аннексияланышы тууралуу сөзүндө «англосаксондорду» Түндүк агымдагы газ түтүктөрүн бомбалады деп айыптады: «Англосаксондор үчүн санкциялар жетишсиз. Алар Балтика деңизинин түбү менен өткөн эл аралык Түндүк Агым газ куурларын бомбалоо менен укмуштуудай саботаж жасашты. Алар жалпы европалык энергетикалык инфраструктураны талкалай башташты. Мындан ким пайда тапты? Бул албетте баарына түшүнүктүү», - деди Орусиянын президенти.

Буга чейин Еврошаркет Орусиядан келген газдын азайышынан улам АКШдан суюлтулган газды алып жатканы белгилүү болгон. Бул фактынын негизинде басылма Путиндин сөзүндө «англосаксондор» биринчи кезекте АКШны билдиргенин белгилеген.

 Европанын Орусияга каршы санкциялары жана Siemens турбиналары оңдоп-түзөөдөн өтүп жаткандыктан "Түндүк агымда" иш августтун аягында токтотулган. Бирок түтүк газ толтурулган боюнча калган. Жакында эле Дания менен Швеция мамлекеттеринин бийликтери "Түндүк агым" жана "Түндүк агым — 2" түтүктөрүнүн төрт жеринен газ чыкканын кабарлашкан. Алар эки өлкөнүн тең экономикалык зонасында жайгашкан. Владимир Путин  "Түндүк агымдагы" кырсыкка баа берип, аны эл аралык террорчулуктун актысы деп атады. Орусиянын президенти "Түндүк агым" жана "Түндүк агым — 2" газ түтүктөрүнө жасалган соккуга, тагыраагы, эл аралык террорчулук актыга принципиалдуу баасын берди.

2022-жылдын 2-октябрында бузулган «Түндүк Агым» газ түтүгүнөн деңизге агып жаткан газ токтоду. Nord Stream AG Даниянын Энергетика агенттигине Түндүк Агым 1дин эки түтүгүндө туруктуу басымга жетишилгенин билдирди. Бул эки тармактын агып чыгуучу пункттарынан газды чыгаруу аяктаганын көрсөтүп турат. Ошентип, Балтика деңизине газ проводунун төрт тешигинен тең газдын агып чыгышы токтотулду. Бир күн мурун Дания бийлиги Түндүк Агым 2 куурунда туруктуу басымга жеткенин, андан газдын агып чыгуусу да токтоп калганын билдирген.

Еврошаркеттин өкүлдөрү Түндүк Агымга атайылап зыян келтирилгенин айтышууда. Швеция менен Даниянын сейсмологиялык станциялары газ чыккан аймакта суу астындагы жарылууларды катташкан. Германия, Дания жана Швеция окуяны иликтеп жатат. Германиянын атайын кызматтары муну суучул же суу астындагы кайык менен диверсия болгон деп шектенип жатышат. Алар газ түтүктөрү тез арада оңдолбосо, биротоло эскирип калышы мүмкүн деп эсептешет. Орусиянын президенти Владимир Путин «Түндүк агымдын» ишке ашпай калышын «англосаксондор» атайылап уюштурганын айтты. Бирок англосаксондор деп кимди айткысы келгенин так айткан жок.

Азизбек КЕЛДИБЕКОВ, NazarNews.kg