Гениңизди ойготуңуз же кантип улут болуш мүмкүн!

Элдин ичинде “генди ооздуктай албайсың”, же “анын гени уктап жатат” деген сөздөр бар.  Андыктан бүтүндөй бир улуттун генин ооздуктай албайсың, бирок ал эс алып, жашырынып, ал тургай уктап жаткан болушу да мүмкүн.

Биздин-кыргыздардын генибиз эмне болуп жатат? Генибиз басмырланган жок. Бул мезгилге чейин өзүнүн дараметин көрсөтүп, өнүккөн алдыңкы мамлекеттердин катарына кирсек болмок. Биздин генибиз эмне чар-жайыт эс алып, уялбастан уктап жатабы? Генди ойготуу үчүн эмне кылыш керек? Балким биздин генибиз мутацияланып кеткенби же башка улуттардын вирусу менен мутацияланып ошон үчүн ооруп жатабы? Мамлекетибиз жана коомубуздун абалына, өнүгүүсүнө, учурдагы этабына байкоо салсак, эч ким ойгонууну каалабай жаткан көрүнөт. Бирок аалам таш боор, бирөөнүн уйкусун коргомок түгүл, бирөөнүн жумушун экинчи бирөө жасабайт. Биз уктап жатабыз, ал эми дүйнө тездик менен өзгөрүүдө.

                              ***

Жаратылыштын өз мыйзамдары бар. Кудайдын өнүгүү мыйзамы  мамлекеттик мыйзамдардан жазасыз калбашы менен өзгөчөлөнөт.  Кайдыгерлик менен жоопкерчиликтен качуу, айрыкча, аны бузуу мүмкүн эмес. Адамды Кудай эң жаркын жана караңгы жандык кылып жараткан. Адам-биологиялык индивид катары эң жаркын болсо, социалдык жандык катары эң караңгы. Адамдын биологиялык түзүлүшү жаратылыш тарабынан кынтыксыз болуп жаралса, ал эми социалдык түзүлүшүндө кемчилик бар. 

Адамзаттын көпчүлүгү суу топонун күткөн да, билген да эмес. Аз сандагы адамдар гана бул апаат жөнүндө билип, бул кубулушту болбой калаар деген үмүт менен маани беришкен эмес. Айрымдар гана билип, даярданышкан. Жаратылыш адамдарды тандабайт, баарын бирдей өлүмгө дуушар кылат. Аалам кимди тандап, аны өзгөчө миссия менен калтырууну өзү билет.

Буга чейин жогоруда айтылган окуя болгон, азыр да ошондой болушу ыктымал. Баары жаралып, кайра өлөт. Жаралуу бул-өлүм, өлүм бул-жаралуу. Бул цикл. Аалам, планета, космос, мамлекет, этнос, үй-бүлө, адам мына ошентип жаралган. Бардык нерсенин өз цикли бар. Туулуу жана өлүү. Инсан картайганда өлөт, үй-бүлө, этнос, мамлекет, планеталар да жок болот. Бирок башка формада, башкача түзүлүштө кайра туулат.

Таң менен күн туулат, бирок кечинде түн туулат. Кечинде туулган күн таңда жок болот, мына ошентип, айлар, жылдар, кылымдар, миң жылдыктар ж. б. улана берет. Бул цикл да убактылуу. Жогорудагы циклдердин өзгөчөлүгү алар тездетилүү жана акырындоо мүмкүнчүлүгүнө ээ. Ал процесс жана түзүлүш убакыт аралыгына  көз каранды. Албетте, бул процесске башка факторлор да таасир берет, калганы астрономдордун, физиктердин жана илимпоздордун иши. Бир циклдин курамына негатив толуп кетсе, планетада чоң зилзала (жер титирөө, суу ташкыны жана жанар тоолордун жарылуусу, мүмкүн ядролук согуш ж. б.) болуп, кезектеги цивилизация жаралган.  

Бирок табийгат даанышман келет, ал баарын жок кылбай, жаңыдан жаралуу үчүн ачыткы менен урук калтырат. Жаныбарлар, өсүмдүктөр ж. б. бардык нерселердин б. а., ар бир тирүү жандыктын өз эволюциясы бар. Алгач жаралуу үчүн пайдубал түптөлөт, андан соң өнүгүү, деградация жана өлүм. Гүл гүлдөйт, куурайт жана жок болот. Алма мөмө байлайт, чоңоёт жана чирийт.

Бардык жандыктар сыяктуу инсан дагы эволюция процессин өзүнө камтыйт:  бойго бүтүү, төрөлүү, өнүгүү, картаюу жана өлүү. Болжол менен социалдык жандыктардын өз этабы бар: туулуу, өнүгүү, деградация жана жок болуу. Бул үй-бүлөгө, коллективге, этноско, коомго, мамлекетке ж. б. да тийиштүү. Демек, бардык социалдык институттар дайым эле өнүгө бербей, деградацияга да учурап, жок болууга даярдык көрөт. Бирок жок болуу этабы жаңы төрөлүүгө негиз болот.

Аталган процесстер социалдык институттардын баарына тиешелүү. Деградация процесси негизинен материалдык тараптан өнүгүүгө байланыштуу, ошондуктан коом, этнос, мамлекет ж. б. өлбөшү үчүн рухий  жактан өнүгүү зарыл. Материалдык өнүгүү рухий өнүгүүнү камсыздоо үчүн керек. Көптөгөн байыркы этностор, алардын ичинде кыргыздар рухий мурастын негизинде сакталып калган. Же тескерисинче, өнүккөн цивилизациянын тургундары алардын өнүгүү деңгээли жогору болгондуктан кыйроого дуушар болгон.

Социалдык билим: адам, үй-бүлө, этнос, улут, мамлекет ж. б. түзүлүш мыйзамы жалпыланган. Ошентип, этностор, улуттардын айырмачылыгы менен бирге окшошутгу да бар. Мисалы, этнос улут болуу үчүн өнүгүп, калк катары өсүп, өз ара уюмдашууга жөндөмдүү, жоопкерчиликтүү жана тартиптүү болушу керек.

Ар бир этностун адамзат пайда болгон доорлор сыяктуу өзүнүн курагы болот. Андыктан жаңы төрөлгөн этностордун түшүнүгү ымыркайдын түшүнүгүндөй болушу мүмкүн. Жаш, жетилген, улгайган, картайган мезгилде акыл-эстүү түшүнүктөгү этностор да бар. Кызык, биз кыргыздар этноспузбу же улут катары калыптанып калдык бекен? Биз кайсы курактын деңгээлинде жашап жатабыз: жаш-өнүгө элек, же карылык доорундабы? Жетилүү жөнүндө сүйлөө кандайдыр бир ыңгайсыз...

Жыйынтык: улуттун өмүрүн узартуу үчүн рухий баалуулуктарга багыт алып, гениңизди ойготуңуз. Мындай кылуу үчүн бири-бириңизди кечиргенди үйрөнүп, азыркы жана келечектеги муундар үчүн жоопкерчиликтүү болуңуз. Өз элиңиздин баарын жана ар бирин жекече сүйүңүз жана сыйлап, урматтаңыз.

Эгер инсан ооруп калса, ал дарыланып, туура жашоо образына өтөт. Б. а., көнүгүүлөрдү жасап, жаман адаттардан арылат ж. б. мунун баары мээде пайда болот. Бейтап коом да, мамлекет да  ошондой кылып, туура жашаганды баштоо зарыл. Ошондо өмүр узарат. Мырзалар, келиңиздер, мээни дарылайлы.

Чындыктын мезгили келет. Же биз өнүгөбүз же жок болобуз. Башка жол жок.

Булак: NazarNews.kg