Өмүрбек Бабанов ким бийликте турса да жылчык табат. Ал өкмөт башында турганда миллиарддаган акчаны капчыкка салып «Центеррага» чоң жеңилдиктерди берген. Муну такташ үчүн УКМК аны камалууга мажбур кылган. Эшиктен кирген Бабанов бул жерден да тешик таап, дарыланам деген шылтоо менен чет мамлекетке сызып кеткен. Бул «Кумтөр» боюнча эле, анын «Жерүйдү» мамлекеттик менчиктен ажыратып,Орусиянын колуна салып берип, өзү да 20 пайызын билип,чартаңбай тээп жүргөнү унутулду. 2020-жылдын 9-октябрында  абиси Атамбаевди түрмөдөн чыгарып Кыргызстанды башкарам деп жулунганы унутулду. Эгер ал абисине таянып президент болсо азыр мамлекетти башкарып жүргөндөр жаткан нарларында дагы он жылдап оонап калышмак. Нарда жаткан Сапар Исаков өкмөт башына келип көптөгөн элдин өпкөсүн үзмөк.

Нарымбаев деген бир өлүмүш болгон Акаевдин күчүгү бар эле. Акаев кеткен күнү эле өңүн өзгөртүп кийинки бийликке чынжырлана байланып, өз ишин бүтүрүп жүрдү. Отунбаева президент болор менен бул кылтылдама трайбалисттик көз карашын өрчүттү. Нарымбаев Отунбаеванын өз кишиси боло калып Текебаев экөө жаңы Конституция түзүштү.Нарымбаев Израилдин Конституциясын алып келди. Аны кызматкерлерине «Масондорун» алдырып  кыргызчалатып жарай берет деп шефине алып барган жатса, Текебаев чыга калып спикерликти күчтөп, парламенттик республика кылалы, депутаттардын санын 120га жеткирели, президентти эки ирет шайлайлы деп кашайып туруп алды. Нарымбаев барына макул болду, бирок анын жетекчиси Швейцарияда президент бир жылга эле шайланат экен, биз президентти бир мөөнөткө эле шайлайлы деп туруп алды. Анткени, ал кыска болсо бир мөөнөттөн кийин өзү кетерин билген, ал эми кийинки президент да бир мөөнөт шайлансын деп кийирүүнү каалаган. Ушул жерден ал кийинки президент Атамбаев менен 2009-жылы президенттик шайлоодон кийинки экинчи ирет ага тоскоолдук кылган. 2009-жылы президенттик шайлоодо талапкер Атамбаев өзүн президент сезип калган. Талапкерге оппозициянын чыгаандары Роза Отунбаева, Өмүрбек Текебаев, Бакыт Бешимов сыяктуулар кезек күтүп калышкан. Таласка барган анча-мынча бастырып алган Атамбаев таластык элге күпүлдөп жаман сөз айткан. Мунун кегин  маркум Болот Эсентаевич  Атамбаевге жоолук салып алган. Бирок булар өз пикирлерин бекем кармашты. Ал эми Нарымбаев ким бийликке келсе ошого көздөрүн жалдыратып турду.

Кумтөр иши боюнча кармалган президенттин аппаратынын экс-башчысы Данияр Нарымбаев 30-сентябрга чейин камакта калтырылды. Бул тууралуу адвокат Таалайкүл Токтакунова Facebook баракчасына жарыялады.Анын айтымында, алар Бикард клиникасында дарыланып жаткан Нарымбаевди коронавирус инфекциясын дарылоочу башка мекемеге которууну каалашкан, бирок алар күзөтчүлөрдүн кызыл зонада калуусуна шарт жок болгондуктан баш тартышкан."Данияр Ильич пневмонияны дарылоо үчүн күн сайын таза абада сейилдөө мүмкүнчүлүгүнөн ажыратылган, ал бир топ каражат издөөгө аргасыз: палатага акча төлөнөт, дарыланууга акы төлөнөт жана албетте, дары-дармектер", - деп жазган адвокат.

Ушул эле Кумтөр иши боюнча кармалган Өмүрбек Бабанов октябрдагы чаң тополоңун ана башы. «Айран ичкен кутулат, челек жалаган тутулат» болуп «челек жалаган» Жеңиш Молдокматов бул иш боюнча жооп берип жатат.Бабанов борлсо чет мамлекетте чартаңбай тээп жатат.

Бабанов президент болом деген демин ичине катып, “тайм-аут” алып, алтын кенин колго алган. Кимдин болсо да илебин таап соккон «жөжө» саясатчы Бабановдун  күнү кайрадан чыгыштан эмес, батыштан чыга баштады. Кыргыз саясатында Өмүрбек Бабановдон өткөн митаам, шылуун саясатчы мурда кийин болгон эмес. Көпчүлүк Бабановду «бизнестин битин сыгып, канын жалаган» саясатчы элестеткени менен, иш жүзүндө анын ишкерчилиги жалаң рейдерлик басып алуулар менен түзүлгөн. Пайда дегенде эки көзү кызарган Бабанов жалпы Талас элинин коопсуздугуна, келечегине «түкүрүп ойнобой» досу Муса Бажаевге «Жерүй» кенин ит бекер карматып жиберүүгө көмөк көрсөткөн. Жыйынтыгында «Жерүй» кенинде мамлекеттин бир тыйын да үлүшү жок. Айрым маалыматтарга караганда «Альянс Алтын» компаниясынын 40 пайызы Муса Бажаевге, 40 пайызы маркум Алижан Ибрагимовго (Граф Токмакский) жана 20 пайызы Өмүрбек Бабановго тиешелүү.

Жогоруда аталгандай, эгерде «Жерүй» кенинде мамлекеттин бир тыйын үлүшү болбосо, анда экологияны булгап, карапайым калкты уулап кенди иштетүүнүн кереги барбы деген суроо туулат. Анын үстүнө, компаниянын калдык сактоочу жайы эл жашаган айылдарга болгону 3 километр аралыкта жайгашкан. Салыктан түшкөн бир аз каражат менен жумушчу орундарга азгырылып өмүр бою Талас облусун ууланган аймакка айландырып албайбызбы? Азыркы учурда беш жылдан бери «Альянс - Алтын» компаниясы тарабынан Талас облусуна социалдык пакет катары берилип келе жаткан финансылык жардам суунун бир тамчысындай, эч нерсеге арзыбай калбайбы?

Жакында элдик комиссия тарабынан «Жерүйдүн» калдык сактоочу жайындагы кемчиликтер аныкталып, компания жетекчилиги кемчиликтерди жоюуга убадаларын бергени маалым. Жер үй кени иштесе, баягы эле Бабанов баш болгон үч олигарх пайдасын көрөт экен. Кенди иштетип бүтүп алар «чыйт түкүрүп» кетип калгандан кийин эл журт эмне менен тирилик кылат?

Таластын ууланган картошкасы менен төө-буурчагы, алма-өрүгүн ким сатып алат?! Айтор, терең ойлонгон адамга «Жерүй» кенин айланасында «баш оруу» көп. Ар дайым ыңгайлуу учурду күтүп турган Бабанов, башкалар бийлик менен алпурушуп жатканда «Жерүй» кенине өз адамдарын «майлуу» орундарга отургузуу иштерин баштады.

«Чү» - дегенде эле, коомчулук менен байланышуу бөлүмүнүн башчысы Данияр Жаныкуловду алып ыргытып анын ордуна, өзүнүн «кол баласы» Кубат Болоткановду дайындатты. Анткени, Өмүрбек Бабанов үчүн   иш билги адам эмес, айтканын «кыңк» этпей аткарган өз «желдеттеринин» кызматта отурганы маанилүү. Данияр Жаныкулов «Жерүй» кенинде иш-чара башталгандан бери, ушул «Жерүй» проектиси ишке ашып, Талас элине жана мамлекетибизге зыяны тийбей пайдасы тийсин деп, зор салым кошкондордун бири.

Андан көп өтпөй эле, эч кимге уурдатпай, өзү да уурдабай акыйкаттыкты, тазалыкты пир тутуп иштеп жаткан «Бакубат Талас» фондунун директору Умар Анарбаевдин «аркасынан бычак сайышты». Эми анын ордуна келген адам. Анарбаевден өйдөрөөк адам болсо да мейли дейт элек. Бирок, тилекке каршы андай эмес. Ал Бабановдун кудасы  Батыр Качкынбаев деген эргул. Качкынбаев Батыр Өмүрбек Бабановдун «Кыргызстан» банкынын Талас филиалында иштеп турганда 7 миллион сомун «кымырып алып» анын кесепетинен эки кудадан ырк кетип, бир топ жыл бет карашпай жүргөн жагдайы бар. Кийин Бабановдун Тараздагы эжесинин тажиясында таарынычтары жазылып, эми минтип кан кудага сый катары үлкөн кызмат тартууланып жаткан кербези.

Бул эки салмактуу жумуш оруну аз болгонсуп, дагы бир ишенимдуу желдетин өтө зор орунга, «Альянс-Алтын» компаниясынын башкы директорунун биринчи орун басары кылып ИИБ тармагында иштеп жүргөн Айтбаев Калык дегенди олтургузду.

Бабановдун кадрдык саясаты, «Жерүйдүн» «токочтуу орундар» менен эле чектелип калбайт. Өмүрбек Бабанов азыр жаңы бийликтин «ичи коюнуна кирип» Талас облусундагы ыйгарым укуктуу өкүл (губернатор) баш болгон жана райондорго аким, мэр кызматтык орундарга өз адамдарын коюп, Талас элине таасир кыла баштады. Ротациялардан улам бүт Кыргызстанды мыкчып, кай»радан президенттикке аттанам леген оюу бар.

Ар дайым «аш бышканда» дайын болчу Өмүкенин бул кылып жатканынан азыркы бийлик кабардар болду бекен?

Өмүрбек Бабанов президенттик шайлоодо менин партиям чоң салым кошту деп, айтканын уктук. Андай эмес экенин Талас эли жакшы билет. Айта кетчү жөнөкөй мисал, Бабанов спонсор болгон Талас  боюнча Садыр Жапаровдун баннерлери илинбесе да эл колдомок.

Өмүрбек Бабановдун алдым-жуттумдугун талас эли гана эмес, жалпы Кыргызстан көрүп келатат. Алыс барбай эле Шарипа Садыбакасовага таандык «Кыргызстан» банкын, Валерий Хонго таандык «ВООСТ» нефти базасын рейдерлик жол менен тартып алганын айтсак жетиштүү болот. Бабановдун «башкесерлери» колу-бутун сындырып күч менен бизнесине ээлик кылып алганын, ошол эле Валерий Хон зар какшап айтып келди.

Бирок, кези келсе шайтанды да алдап кетүүгө жөндөмдүү Бабанов ар дайым «ханзаадалар» менен «достошуп» алардын аркасы менен өзүнүн кыңыр иштерин ийгиликтүү жаап келди. Алгач, маркум Айдар Акаев менен дос болуп экөөсү биригип ийгиликтүү ишкерлердин «кызарган жерин жулуп алып» жакшы эле тайраңдашты.

Кийин, Айдардын доору бүткөндө, амалкөй Бабанов тез эле Максимдин «шилекей алышкан» досу болуп чыга келди. Өмүрбек Бабановдун «ити чөп жеп» 1-вице-премьердик кызматка чейин жетти. Көшөгө артында Максимге таянып алып баягы эле көнүп калган рейдерлик баскынчылыгын улантып жүрдү. Арийне, Максим экөөнүн орток бизнестеринин баары Өмүкенин колунда калган.

Отунбаеваны «апче», Атамбаевди «аби» деп жүрүп өзүн-өзү билип, өтүгүн төргө илип калган. Кыргызстандагы эң бай адамдардын сап башында турса да, башканы кой өзүнүн кичи мекени Чолпонбай айылына бир тооккана салып же бир метр жерин асфальттап берүүгө жарабады.

Бабановдун элге берген тоодой болгон убадалары бир да аткарылбай жыйынтыгында эл Өмүкенин депутаттыкка аттангандагы «айттым аткарам» - деген ураанын, «айттым жегендин нормасын аткарам» - деген ураанга алмаштырып алышкан.

"Альянс Алтын" компаниясы жылына 150 миллион сомду элге бөлгөндөн кийин, ал элдин кызыкчылыгына жумшалышы керек. Таластын элине бөлүнүп берилген каражатты Бабанов менен анын кудасы Батыр Качкынбаевдин каалагандай калчаганга мүмкүнчүлүк түзүлдү. 

Азизбек КЕЛДИБЕКОВ, NazarNews.kg