Элдик Курултайдын аткаруу комитети жума башында «Бийликти узурпациялоо жана анын кесепеттери» деген аталышта жыйын өткөрдү. Анда белгилүү саясий ишмер Бекболот Талгарбеков саясий туткундардын маселеси боюнча баяндама жасады. Ага ошол жана учурдун талылуу маселеси боюнча суроо узаттык.

– Бекболот агай, Акаев-Бакиев бийликтеринде бир-экиден, ал эми Атамбаевдин бийлигинде отуздан ашык саясий туткундар пайда болгону айтылып келе жатат. Бул көрүнүштүн себеби эмнеде?

– Тарыхка кайрылсак, бардык арамза жана зулум бийликтер мамлекеттик эки ресурска көп көңүл бөлүп, аларды жеке кызыкчылыктар үчүн максималдуу колдонуп келишкен. Биринчи ресурс – бул күч-сот түзүмдөрүн толук көзөмөлгө алуу, аларды ар тараптан колдоо жана пайдалануу. Экинчиси – коомчулуктун акыл-эсин, пикирин көзөмөлдөп туруу үчүн кубаттуу маалымат каражаттарына ээ болуу жана аны да пайдалануу. Бул жагдайда көп мисалдар бар. Мен эки өлкөнүн тажрыйбасына токтолуп кетейин. Биринчи, өткөн кылымдын 30-40-жылдарындагы фашисттик Германиянын мисалы. Мамлекет башчысы Адольф Гитлер күч түзүмдөрүн, биринчи кезекте армияны эбегейсиз күчтөнткөн. Жана да, «Геббельстин пропаганда машинасы» деген зор маалымат ресурсу жаралган. Бул эки ресурска таянып, Гитлер өзүнүн маниакалдык идеясын-башка элдерди кулга айлантып, немис улутун гана жогорку сорттогу улутка айлантууну көздөгөн. Бирок натыйжасы оор болду. Экинчиси, өткөн кылымдын 70-80-жылдарындагы Румыния өлкөсүнүн тагдыры. Андагы мамлекет башчысы Николае Чаушескуда аталган эки ресурсту ашкере колдонуп, өзүнүн жана үй-бүлөсүнүн жыргал жашоосу үчүн пайдаланган. Чаушеску өзгөчө коопсуздук кызматына басым жасап, румыниялык ар бир жарандын сүйлөгөн сөзүн тыңшатып, баскан-турганын аңдытып, каршы пикирдеги адамдарды түрмөгө олтургузуп келген. Анын да тагдыры трагедиялуу болду. Мен бул эки мисалды эмне үчүн келтирдим? Себеби Кыргызстандын президенти Алмазбек Атамбаев дагы бийликтеги 2011-2017-жылдарда дал ушул эки ресурска өзгөчө көңүл бөлүп, өзүнүн мансапкорлугун, ач көздүгүн канааттандырып келди. Ал биринчи кезекте коопсуздук кызматын жеке кызыкчылыгы үчүн багыттады. УКМКнын төрагалыгына кайниси, кесиби зоотехник, коопсуздук кызматы боюнча кабары жок Абдил Сегизбаевди дайындап, аны башкы «жасоолго» айлантты. Башкы прокуратураны да жеке кызыкчылыгы үчүн иштетип, анын башына тармакта бир күн да иштебеген Индира Жолдубаеваны дайындап, аны Сегизбаевдин тандемине айлантты. Соттармагын да талкалап, жеке көзөмөлгө киргизди. Сотторду тандоо кеңеши коорупциялык схема менен иштеп калды. Атамбаевдин эң жакын соратниги, КСДПдан ЖКдепутаты Галина Скрипкина 2014-жылы АКИ-прессте жыйын өткөрүп, сотторду тандоо кеңешиндеги 35 орундун ар бири 35 миң доллардан сатылганын ачык жарыялап салган. Ошентип, күч-сот түзүмдөрүн оюнчуктай пайдаланган Атамбаевге мыкты маалымат ресурсу керек болгон. Андай зор күчтү, «Фариддин пропаганда машинасы» деп аталган маалымат ресурсун, Атамбаев ийгиликтүү түзө алды. Демек, мамлекеттик бийликти узурпациялап алууда Атамбаев жаңы нерсе ойлоп тапкан жок. Ал болгону Гитлердин, Чаушескунун жана башка ач көз, зулум мамлекет башчыларынын тажрыйбасын өзүнө ылайыктап көчүрүп алып, колдонду. Мамлекетти аталган эки ресурс менен узурпациялоого жетишкен Атамбаев жан-жөкөрлөрү менен өлкөнү кокосунан карызга батырып, коррупцияны гүлдөтүп, кен-байлыктарды туш келди таратып, алты жыл бою Кыргызстандын канын соруп келди. Аны токтотобуз деген саруулук жигиттерге жана ондогон мамлекеттик ишмерлерге саясий террор, репрессия жүргүзүлдү. Саясий туткундардын көргөн азап-тозоктору боюнча кеңири баяндар, куугунтук уюштургандарга карата козголо турган кылмыш иштери али алдыда.

Булак: "Жаңы Ордо"