Абанын булганышы адамдын ден соолугуна экологиялык олутту коркунуч болуп эсептелет.

Абанын булганышын азайтуу боюнча иш-аракеттерди көрүү менен  инсульт, жүрөк оорулары, өпкө рагы, өнөкөт жана курч респиратордук оорулар, анын ичинде астма менен байланышкан оорулардын жүгүн азайтууга болот.Таза транспорттук системаларды өнүктүрүүгө жана турак жайга, электр энергиясын өндүрүүгө, өнөр жайга жана тиричилик калдыктарын башкарууга энергоэффективдүү технологияларды киргизүүгө түрткү берген саясаттар жана инвестициялар абанын булганышынын негизги булактарынын таасирин азайтмак.

Сырттагы абанын булганышынан тышкары, үй ичиндеги түтүн биомасса, керосин жана көмүр жагып тамак жасап, үйлөрүн жылыткан болжол менен 2,6 миллиард адамдын ден соолугуна олуттуу коркунуч келтирет.

Абанын булганышынын эки түрү бар – сырткы абанын булганышы (сырткы) жана үй ичиндеги абанын булганышы (ички жайлар), ал күйүүчү майларды (көмүр, отун же керосин сыяктуу) ачык отко же начар желдетилүүчү жайларда примитивдүү мештерде күйгүзүү менен байланышкан.

Абанын булганышынын эки түрү тең бири-бирин күчөтүшү мүмкүн, анткени аба үйдөн сыртка жана тескерисинче.

Негизги абаны булгоочу заттар: 1) майда бөлүкчөлөр, башкача айтканда, майда бөлүкчөлөр менен майда тамчылардын аралашмасы, негизинен күйүүчү майдын күйүүсү жана кыймылы; (2) жол кыймылынын жана ички газ плиталарынын азот диоксиди; (3) казылып алынган отундарды күйгүзүүдөн пайда болгон күкүрттүн диоксиди жана (4) күн нурунун автотранспорттор чыгарган булгоочу заттар менен реакциясынын натыйжасында жер бетиндеги озон. Адамдар эң майда бөлүкчөлөргө дуушар болушат (көп учурда PM деп аталат жана абанын булганышын өлчөө бирдиги катары колдонулат).

Диаметри 10 микрон же андан аз (≤ PM10) бөлүкчөлөр өпкөгө терең кирип, тунушу мүмкүн, бирок диаметри 2,5 микрон же андан аз (≤ PM2.5) бөлүкчөлөр ден-соолук үчүн андан да коркунучтуу. Булар эң кичинекей бөлүкчөлөр – мындай 60 бөлүкчө адамдын чачынын калыңдыгына барабар.

PM2.5 өпкө жана кан айлануу системасына кире алат. Алар жүрөк жана дем алуу органдарынын ооруларын, ошондой эле өпкө рагын өнүктүрүү тобокелчилигин жогорулатат.

Булганган абанын таасирин азайтуунун 5 жолу:

1. Кыймылсыз көчөлөрдө кыймылды чектеңиз, эгер сиз жаш балдар менен бара турган болсоңуз, аларды газдан уулануусунан  кармоого аракет кылыңыз.

2. Автоунаалар светофорго токтогон сыяктуу эл көп чогулган жерлерде болбоңуз.

3. Эгерде сиз сыртта спорт менен машыксаңыз, аны азыраак булганган жерлерде жасаганга аракет кылыңыз.

4. Абанын булганышы жогору болгон күндөрү унааларды колдонууну чектеңиз.

5. Таштандыларды өрттөбөңүз, анткени андан чыккан түтүн ден соолугубузга зыян.

Биздин ден соолугубузга таасирин тийгизгенден тышкары, абаны булгоочу заттар айлана-чөйрөгө узак мөөнөттүү зыян келтирип, климаттын өзгөрүшүнө алып келет, бул дагы ден-соолукка жана бакубаттуулукка олуттуу коркунуч келтирет.

Булак: NazarNews.kg