Кыргызстан сырттан анча байкалбаган, бирок Орусия менен анын атаандаштарынын катуу атаандаштыгына ээ болгон жер жана бул маданият чөйрөсүнө да тиешелүү.

Дээрлик бир жума бою, 3-июлдан 9-июлга чейин Бишкекте «Станиславскийдин эл аралык мектеби» иштеди — москвалык театр чеберлери Борбор Азия өлкөлөрүнүн жаш актерлору жана режиссерлору үчүн мастер-класстарды өткөрүштү. Окутуу Кыргызстандын Маданият, маалымат, спорт жана жаштар саясаты министрлигинин колдоосу менен Роскызматташтыктын (РК) Бишкектеги өкүлчүлүгү, Орусиянын Театралдык искусство институту (ГИТИС) тарабынан уюштурулган. Аймактык театрлардын актерлорунун жандуу кызыгуусу, көптөгөн саясатчылардын ишенимине караганда, орус маданиятына жана ал аркылуу бүтүндөй Орусияга руханий тартылуусун баса белгиледи. Бирок Кыргызстан менен кененирээк таанышуу Орусиянын бул жерде экономикада гана эмес, маданий турмушта, билим берүү тармагында да өз программаларын сунуштаган көптөгөн атаандаштары бар экенине ынандырды. Атаандаштар идеологияны Борбор Азияны өздөрүнүн глобалдык кызыкчылыктарынын орбитасына алып чыгуу үчүн «бир туугандык байланыштарды» жакшыртуунун негизи деп эсептешет. Кыргызстан Орусия менен Батыштын ортосундагы катуу атаандаштыктын аренасы бойдон калууда.

Театр турмушу саясий жагымдуулуктун кɵрсɵткүчү катары

Мастер-класстар сапаттуу оңдоп-түзɵɵлɵрдɵн ɵтүүгɵ үлгүрүп калган ɵлкөбүздүн башкы театр храмы болгон Токтоболот Абдумомунов атындагы Кыргыз улуттук академиялык драма театрында өттү. Кыргызстандын башка кɵпчүлүк театрларында, анын ичинде Айтматов атындагы орус театрында да мындай шарттар жок.

Мастер-класстардын ачылышынын алдында Роскызматташтыктын Кыргызстандагы өкүлчүлүгүнүн жетекчиси Альберт Зульхарнеев катышуучуларга Станиславскийдин театрдан келген көрүүчү дүйнөнү жана келечекти ага барганга чейинки кɵз карашына салыштырмалуу тереңирээк көрүшү керек деген сөзүн эске салды. Бул сɵздүн мазмунунда театралдык байланыштардын мисалында Москва менен Бишкектин ортосундагы кызматташтыкты тереңдетүүгө чакырык байкалды. Алар чындап эле бар жана «Станиславскийдин мектеби» менен эле чектелбейт. Мисалы, ишемби күнү, 9-июлда Ысык-Көлдөгү ГИТИС жайкы мектеби өз ишин баштайт. Бишкектеги Орус үйү Москвада, театр институтунда бир айлык стажировкага актерлорду кабыл алууну жарыялады.

Өткөн жылы Роскызматташтык жана ГИТИС тарабынан Чыңгыз Айтматов атындагы Мамлекеттик улуттук орус драма театрынын сахнасында Stanislavsky.Method аталган окутуу долбоорун ишке ашырышкан. Учурдагы иш чаранын ордун алмаштыруу, сыягы, «улуттук» себептерден улам болбогондой кɵрүнɵт, республикалык Маданият министрлигинин аткаминерлери тарабынан «улуттук лоббизм» тууралуу пикирин угууга туура келсе да, кыргыз театрынын сахнасы техникалык жактан жакшыраак даярдалган.

«Станиславскийдин мектебинин» мастер-класстары анын уюштуруучулары: Айдар Закировдун, Тимофей Сополёвдун, Альберт Зульхарнеевдин, Елена Двизованын, Шаршебек Шейшеновдон (солдон оңго) пресс-конференциясы менен башталды.

«Мындай иш чараны өткөрүү үчүн орус театрын да иретке келтирсе болмок», — деди театрал-маектештердин бири. Башка маектештер айтылган дооматтарга жооп кайтаргансып: «Бүтүндөй кыргыз театрын шарттуу түрдө орус театры деп атоого болот, анткени ал өткөн кылымдын 20-жылдарынын орто ченинде москвалык театралдык салттын арты менен пайда болгон», — дешти.

«Кыргызстанда илгери театрдын «бир актёрдуу театр» сымал өзүнүн формасы кеңири тараган эле — акын-жазуучулар ыр чыгармаларын комуз күүсүнүн коштоосунда айтышчу, — дейт Кыргыз мамлекеттик «Учур» жаштар театрынын жетекчиси жана көркөм жетекчиси Шаршебек Шейшенов. — Өткɵн кылымдын 20‑жылдары бизге салттык түшүнүктɵгү театр келип, 1941-жылы ГИТИСти биринчи кыргыз актёрлор жана режиссёрлор студиясы бүтүргөн. Биздин бардык театрлар Станиславскийдин системасы боюнча иштейт. Алар орус классикасын да, чет ɵлкɵлүк классиканы да коюшат. Албетте, кыргыз чыгармалары да көп көрсөтүлөт. Биз азыр көп гастролдоп, Москвадагы эл аралык фестивалдарга катышабыз, ал эми москвалык театрлар биздин фестивалдарыбызга келишет. Өз ара баюу бар».

Чыгышта деталдарга көп көңүл бурулат. Алар жаңсоолорго жана сөздөргɵ караганда алда канча көп нерсени айта алат деп ишенишет. Орус театры кыргыз театрынан анча алыс эмес жерде жайгашканы менен сыртынан караганда жупуну көрүнгөнү жана ичи ансыз деле олуттуу оңдоого муктаж экени Кыргызстандын көптөгөн тургундарынын арасында суроолорду жаратууда. Сыртынан узун сакалчан орус жомокторундагы баатырга окшогон, Орус театрынын директорунун орун басары Станислав Касьянов буга нааразы болгон эмес — бул баатырдын иши эмес. Тескерисинче, биринчи иш күнүнүн аягында «аткаминерлердин орус театрын оңдоп берем деген убадасын уктуңуз беле?» — деген суроого ал: «Бул тост сыяктуу угулат. Айтылган сɵз үчүн!» — деп жооп берди.

«Биздин театрыбыз — бул орус маданиятынын борбору. Биз маданий-агартуучулук милдетти да аткарабыз. Балдарга жомокторду коебуз — ушундай жол менен аларга орусча сүйлөө техникасынын эрежелерин үйрөтөбүз. Ал эми орусиялык белгилүү актёрлор гастролго келгенде 628 орундуу залга 700гө чейин адам батат. Бирок биз каржылык жактан мамлекетке абдан көз карандыбыз — биз, мисалы, тапкан акчабызды да башкара албайбыз. Мыйзамдарга өзгөртүү киргизүү керек. Айлыкка келсек, алар башка театрлардагыдай эле аз. Артисттин айына 300 доллар алганы жакшы эмес. Жаш артисттер Роскызматташтыктын квотасы боюнча Орусияга окууга кетишет да, көбү ошол жакта калышат», — дейт Станислав Касьянов.

Орус театрынын директорунун орун басары «эркин угуучу» деп жазылган бейджди тагынып жүрдү жана бул статус ага мастер-класстардын бардык эшиктерин ачып жатты. Бирок театралдык иш чаранын уюштуруучуларынын арасында орус театрынын кызматкерлерин да көрүү логикага дал келмек. Бирок, ага көңүл бурулбай калды деп айтууга да болбойт. Роскызматташтык орус театрына өз алдынча жардам берет, бирок бул жардам жамаатты топтолгон көйгөйлөрдөн сактап калуу үчүн жетишсиз. Орус ɵкүлдɵр муну келечекте да жасоону уланта беришет. Мага Бишкектеги ɵкүлчүлүктɵ түшүндүрүп бергендей, РСтин милдеттерине биринчи кезекте мекендештерге жардам берүү кирет, бирок ал бүткүл кыргыз коому менен кызматташууга умтулуп жатканын белгилей кетүү керек.

Жалпысынан алганда, бул позиция логикага дал келет. Маселен, Кыргызстандагы немис структуралары өз жарандарына же Рот-Фронт айылында жашаган этникалык немистерге жардам берүү менен да, жергиликтүү активисттер менен байланыш түзүү менен да алектенет. Бирок, Бишкектеги орус театры бир аз жоголуп кеткен абалда калгандай сезилет. Жергиликтүү аткаминерлер үчүн — бул жергиликтүү маданияттын эмес, славяндардын аралы, ал эми Москва үчүн бул Кыргызстандагы орус тилдүү театрлардын бири. Станислав Касьянов бул пикирди кыйыр түрдө ырастады: «Кыргызстан этносторду аралаштырбайт, бул жерде кыргызга тиешелүү нерсенин бардыгына ɵзгɵчɵ мамиле, ал эми башкалардын бардыгына башкача мамиле жасалат». Ошол эле учурда «башкача мамиле» славяндарга гана эмес, батыш маданиятына карата да байкалат. Маектешим бул ɵзгɵчɵлүктү мындайча түшүндүрдү:

«Салттуу маданияттын колдоосу бар: акындар, улуттук ырлар, бийлер, эпос. Кыргызстанда ата-бабалардан калган нерселердин бардыгы кылдаттык менен сакталган, бул абдан жакшы. Бирок ушундан заманбап нерсе жаралса, анда ал ɵз азыгын жоготот. Бул консерватизм, менин оюмча, падышачылыктын, советтештирүүнүн жана азыркы ааламдашуунун шарттарында ɵзүн сактап калган элдин оор тарыхынын натыйжасы болсо керек. Кɵмүскɵ сезим менен жаңылыктан коркуу байкалат, өзүнүн ɵзгɵчɵлүгүн сактап калуу каалоосу бар экени анык. Мисалы, мен абдан сонун бишкектик джаз тобун билем, анын мүчөлөрү АКШда музыкалык билим алышкан. Алар композицияларга улуттук обондорду кошуп, этно-джаз ойношот. Бирок мамлекеттик аткаминерлер, улуттук джазды дүйнөлүк деңгээлге көтөргөн кыргыздар менен сыймыктангандын ордуна, аларды түшүнүшпөйт — бул америкалыктарга тиешелүү, алар үчүн жат нерсе имиш!» 

Станислав Касьянов, Бишкектеги Мамлекеттик улуттук орус драма театрынын директорунун орун басары

Бишкектин орус тургундарынын бири Борбор Азиядагы эгемен өлкөнүн жашоосу тууралуу маектешип, атын атабоону өтүндү. Акыркы 30 жылдын ичинде орус калкынын саны кыйла азайганына карабастан, ал бул жерден кетүүнү көздөбөйт: КСРБ кулаганда Кыргызстанда жалпы калктын 21%дан бир аз ашыгы орустар жашаган, былтыркы маалыматтар боюнча — 5%. Бул жерде орусчаны мыкты сүйлөшөт, славяндарга каршы улуттук кол салуулар жок. «Бирок алар, мисалы, биздин балдарыбызга ɵзгɵчɵ үмүт артпастан, бизге бул жерде жашоого уруксат берип гана жаткандай, балким, бул алар биздин бул жерде калаар‑калбашыбызга ишенбегендиктен болушу мүмкүн», — деп жыйынтыктады маектеш. Ал баласын бала бакчага алып барып, мугалимден ага кыргыз тилин үйрөтүүнү суранганын айткан. Натыйжада мугалим баланын жардамы менен кыргыз балдарына орус тилин үйрөтүп, славян баланын тагдыры аны азыраак кызыктырганы анык болду.

Билим берүү — Орусия менен Батыштын ортосундагы атаандаштыктын чөйрөсү

Билим берүү — ар бир мамлекет үчүн, өзгөчө советтик «билим берүү шинелинен» чыккан мамлекет үчүн келечекке жол. Кыргызстанда 6637 жашоочуга эсептелген 64 мамлекеттик жана жеке менчик ЖОЖдор бар. Коңшулаш Тажикстанда 9971 жашоочуга, орусиялык ЖОЖдорду кошо алганда, 39 ЖОЖ бар. Өзбекстанда 35 300 жашоочуга 81 ЖОЖ бар. Түркмөнстанда 6 миллион жашоочуга эсептелген 23 мамлекеттик жогорку окуу жайы бар. Казакстанда 19 126 жашоочуга 120 жогорку окуу жайы бар.

Бул сандарга караганда, кыргыздын «келечекке карай жолу» аймактагы эң маңыздуу болуп саналат. Өлкөдө жогорку билим талап кылынат. Роскызматташтык Кыргызстандын жарандары үчүн Орусиянын ЖОЖдорунан бекер орундарды бөлүп берүү менен мындай маанайды колдойт. Быйыл өлкөнүн мектептеринин 500 бүтүрүүчүсү улутуна карабастан РФ бакалавриат программаларына барышат.

ГИТИСтин сахна пластикасы бөлүмүнүн башчысы Айдар Закиров Борбор Азиядагы театрлардын актерлору үчүн мастер-класс өткөрүп жатат

Роскызматташтыктын Кыргызстандагы ɵкүлчүлүгүнүн жетекчиси Альберт Зульхарнеев Россиянын жогорку окуу жайларында билим алууну каалаган кыргызстандык жаштар бир кыйла кɵп экенин жана былтыр 2 миңге жакын адам анкета тапшырганын билдирди.

«Арыз берүү кыйын эмес: онлайн-системада жеке кабинетти түзүп, анкеталарды толтуруп, алты окуу жайга чейин университеттердин тизмесин тандайсыз. Биздин Telegram-каналыбызда муну кантип туура жасоо керектиги боюнча кеңири нускамалар жарыяланган. Кимдир бирөө келип уулу үчүн суранды деген сɵздɵр жалган — бул жерде коррупцияга жөн гана жол жок экени ачык көрүнүп турат. Самбо боюнча спорттун чебери болсо дагы, кайсы бир адамдын жумушка орношуусуна эч ким таасир эте албайт», — деди өкүлчүлүктүн жетекчиси.

Кыргыз Республикасындагы Россиянын илим жана маданият борборунун (Роскызматташтыктын Бишкектеги өкүлчүлүгүнүн расмий аталышы) кызматкерлеринин айтууларына караганда, талапкерлерди сынактык негизде тандоонун бүтүндөй системасы курулган. Анкеталар менен кеңири техникалык иштерден, документтерди изилдөөдөн, «жеке жетишкендиктерди» эсептөөдөн, абитуриенттин рейтингин аныктоодон, онлайн тестирлөөдөн өткөндөн кийин Кыргыз Республикасындагы Россиянын элчилигинин, Бишкектеги Орус үйүнүн, КР Билим берүү жана илим министрлигинин, Росфинмониторингдин өкүлдөрүнөн турган жумушчу комиссия бир нече жолу чогулат. Комиссия 500 адамды аныктап, алардын маалыматтары Роскызматташтыктын борбордук аппаратына жөнөтүлөт. Биринчи этаптан кийин кандайдыр бир конкреттүү себептерден улам абитуриенттер Москвада кабыл алынбай калышы мүмкүн болгондуктан, бул санга резерв катары дагы жүз адам кошулат. Андан кийин тизмелер федералдык Илим жана жогорку билим берүү министрлигине жөнөтүлөт да, ал жерден кыргызстандык студенттерди окутуу үчүн конкреттүү жогорку окуу жайлар аныкталат.

Тандоо системасынын татаал жактарын изилдеп, техникалык жактан процедура анчалык деле жөнөкөй эмес жана жөнөкөйлөтүүнү талап кылат деген ойго келесиз. Бардык керектүү документтерди бүтүрүүчүлөрдүн бир аз бɵлүгү гана биринчи аракетинен туура бергендиктен, бир нече миң анкетанын ар бирин изилдеген РК ɵкүлчүлүгүнүн кызматкерлеринин жумушу оор экени анык. Ар бирине жардам берүү керек. Кызматкерлердин бири маектешүүдө: «Кыргызстан үчүн 170 орун бөлүп берген Венгрияда анкетадан өтүү биздин өлкөгө караганда алда канча жеңил», — деп кошумчалаганы таң калыштуу эмес.

Бирок анкеталарды толтуруудагы техникалык кыйынчылыктарга карабастан, жылдан жылга Россиянын ЖОЖдорунда бекер окууну каалагандар ɵсүп жатат. Бишкектеги мектептердин биринин бүтүрүүчүсү Арсений Шестаков ɵзүнүн маалымат коопсуздугу боюнча адистикке ээ болуу аракети тууралуу айтып берди.

«Окууну аяктарыма бир жыл калганда кайда жана кантип окууну улантсам деп ойлондум. Биздин өлкөдө үч вариант бар: олимпиадалар аркылуу, БМЭ тапшыруу жана Роскызматташтыктын жардамы менен. Мен үчүнчүсүн — Бишкектеги үйүмдөн онлайн режиминде Орусиянын университетине тапшырууну тандадым. Сурамжылоо, албетте, оор болду, бирок РК мага жардам берди, андан ɵттүм. Эми мен онлайн‑тестирлөөдөн өтөм, бирок башка вариант менен да аракет кылып көрүү идеясы бар болчу — Бишкекте Орусиянын ЖОЖдоруна БМЭ тапшыра турган борбор бар, бирок мен андан баш тарттым», — дейт бүтүрүүчү.

Россиянын жогорку билими Кыргызстанда башкаларга салыштырмалуу канчалык популярдуу экенин «Sputnik Кыргызстан» агенттигинин изилдөөсү кɵрсɵтɵт. Дароо эле айталы: бул биздин өлкөдө билим алууну жактагандардын көңүлүн калтырды. Журналисттер Кыргызстандагы БМЭнин аналогу болгон жалпы республикалык тестирлөөнүн жыйынтыгы боюнча эң мыкты деп табылган он бүтүрүүчү менен маектешти. Өлкөнүн үч «эң татыктуу бүтүрүүчүсүн» Кыргызстандагы ЖОЖдорду жана Бишкектеги кадыр-барктуу, акы төлөнүүчү Борбор Азиянын Америка университетин (БААУ) тандап алышты. Эки бүтүрүүчү Москвага барууну каалашкан, бирөө Гонконгдо жана бирөө такталбаган «чет элдик университетте» окууну кааларын билдирген.

Демек, театрлардан айрымаланып, билим берүү системасында Орусиянын Кыргыз Республикасында БААУ, Кыргыз-Түрк «Манас» университети жана АКШ, Улуу Британия, Түркия, Түштүк Корея, Кытай, Гонконг жана башка өлкөлөрдɵгү университеттер сыяктуу күчтүү атаандаштары бар экен.

«Мен уулумду жылына 3–5 миң доллар тɵлɵп, Америка университетинде окутсам, ал англисче жакшы сүйлөп, жакшы билим алат, жана эң негизгиси, кийин аны батыштын бейөкмөт уюмдарына сунушташат, — деп Бишкек шаарынын тургуну жөнөкөй мисал келтирди. — Учурда Кыргызстанда сабаттуу адистерге муктаж болгон 18 миң батыш бейөкмөт уюмдары иштеп жатканын билесизби? Өлкөдөгү орточо айлык акы азыр болжол менен 200 долларды түзɵт, ал эми бейөкмөт уюмда жаңы келген адис беш эсе, тажрыйбалуу адис 15 эсе көп айлык алат. Окууга сарпталган акча, бул учурда, алты айдын ичинде өзүн актайт».

Ынандыруу үчүн ал смартфонунун экранынан Бишкектеги БААУнун, «Манастын» жана Б. Н. Ельцин атындагы Славян университетинин сүрөттөрүн көрсөтүп, баа берүүнү сунуштады. Түшүнүү үчүн үстүртөн карап коюу жетиштүү: салыштыруу Славян университетинин пайдасына эмес. «Эгерде сиз ичиндеги айырманы көрсөңүз, ого бетер таң калмаксыз», — дейт мырза.

Бишкектик саясат таануучу Анвар Акматовдун айтымында, америкалыктар менен британиялыктар дагы кыргызстандык бүтүрүүчүлөр үчүн өз өлкөлөрүндөгү дүйнөгө белгилүү университеттерге орун сунушташат. Роскызматташтыктан айырмаланып, аларда квота бир кыйла аз — жыл сайын 10–20дан ашпайт. Бирок тандоо башка негизде курулган — билимди бир гана электрондук тестирлөө аныктап, натыйжаны «жумушчу комиссия» эмес, компьютердик программа жарыялайт. Окууга кабыл алынган студенттерге гранттар жана жатакана берилет, ошондуктан алар бөтөн жерде өздөрүн ыңгайлуу сезишип, күнүмдүк жашоо үчүн жарым күндүк жумуш издешпейт. Окууну аяктагандан кийин алардын баары Кыргызстанда иштеп жаткан улуттук компанияларга же бейөкмөт уюмдарга жумушка орношот.

«Сиздин оюңузча, бул адамдар мекенине кандай идеялар менен кайтып келишет? Алар түндүк тарапты карайбы? Алар аз болсо да, бизге алып келген баалуулуктарынын жогорку квалификациялуу апологеттери болуп калышат жана алар өздөрүнүн досторун жана тааныштарын Батышка багытташат. Ал эми Орусиянын жогорку окуу жайын бүтүргөн адам дипломдон башка эмне алат?
100–200 долларлык жумушка орношуу үчүн мекенине кайткысы келеби? Ал, айрыкча этникалык орус болсо, Орусияда калганы жакшы болсо керек. Бирок, баса, Кыргызстандык орус бүтүрүүчүлөр да батыш, түрк, кытай, түштүк кореялык университеттерге чоң каалоосу менен тапшырышат», — деп жыйынтыктады саясат таануучу.

Анвар Акматов 30 жаштан бир аз гана ашкандыктан, ал совет доорун карыялардын аңгемелеринен, көркөм чыгармалардан жана адабияттардан гана билет. Бирок ал баары бир орустар менен руханий жалпылыкты сезип, алар менен өз мекендештерин бир дарактын бутактарына салыштырат. «Бриллиант кол» тасмасындагы бир нече популярдуу фразаларды тизмектеп, ал: «Биздин тамашаларыбыз да окшош, — деп баса белгилейт. —Эгерде адамдар бири-биринин тамашасын түшүнүшсө, демек, алар рухий жактан жакын». Адегенде Батыштын бейөкмөт уюмдарынын кызматкерлеринин мындай менталдык капиталы таптакыр жок болчу — тээ 90-жылдары алар менен кыргыздардын ортосундагы түшүнбөстүк өз ара болгон. Ошондо батыштык бейɵкмɵт уюмдун консультантынын Кыргыз тоолорунда жүргɵндүгү тууралуу анекдот да пайда болгон:

«Кымбат жол тандабас унаа айдаган, жылтыраган европалык костюм кийген коеңешчи кой башын илимий эсепке алууга жардам берүүнү сунуштоо менен кыргыз чабандын жанына барат. Анын макулдугун алып, компьютерин алып чыгып, ар кандай диаграммаларды чийип, сүрөткө тартып, маалыматтарды программага киргизип, бир мүнөттөн кийин жеңиш менен: «Корооңдо 236 кой бар экен! Ал эми жумушум үчүн мен алардын бирин алып кетем» — дейт. Чабан, мыйыгынан жылмайып, макул болот. Консультант кетет, бирок бир нече мүнөттөн кийин чабан аны «Нивасы» менен кууп жетип: «Эми мен сага сен жөнүндө айтып берем! Каалайсыңбы? Сен — кеңешчисиң. Мен муну кайдан билдим? Сени эч ким чакырбаса деле келдиң, мен сенсиз эле билгенимди айттың, бирок сен кой жөнүндө эч нерсе түшүнбөйсүң, анткени сен менин итимди алып кетип калдың» — деген экен».

Адилеттүүлүк үчүн айта кетчү нерсе, акыркы жыйырма жылдын ичинде батыштык кеңешчилер «итти койдон» айырмалаганды жакшы үйрөнүштү.

Орусия менен дос болуу башкаларга караганда жакшыраак, бирок дайыма эле оңой эмес

Кыргызстандын ар бир үчүнчү жашоочусу жаш — республикалык мыйзамдар бул топко 14 жаштан 28 жашка чейинки курактык чекти карайт. Бул кылымдагы кыргыздын үч кɵтɵрүлүшүнүн тең негизги, социалдык тармактардын жардамы менен заматта уюша алууга жɵндɵмдүү, кыймылдаткыч күчү дал ошол жаштар экенин жакшы билген жергиликтүү саясатчылар: «Кыргызстан — жаштардын өлкөсү!» — деп кайталаганды жакшы көрүшөт. Дээрлик бардык кыргызстандыкта смартфон бар, бирок ар бир сегизинчисинин гана жумушу бар экен жана бул расмий гана маалымат. Өнүккөн эмес социалдык абал менен жеткиликтүү технологиялардын ортосундагы дал келбестик тез арада бийликке нааразы болгон адамдардын катмарын түзөт.

Саясат таануучу Азамат Осмонов көп жылдардан бери жаштыгына карабай кыргыз коомчулугундагы коомдук процесстерди изилдɵɵ менен алектенип келет.

«Тɵмɵн айлыкка күн көргөн бишкектик жигит кымбат ресторандардын жанынан өтүп бара жатып, кымбат баалуу чет элдик унааларда отурган, байлыгы ашып-ташып жаткан улан-кыздарды көрүп, жакырчылыктын көйгөйү анын ɵзүндɵ эмес, биринчи мүмкүнчүлүк келгенде сындыргысы келген системада деген бүтүмгө келет. Бирок тамырды бузуу ишке ашпай жатат. Бишкектеги үч революция өлкөнүн социалдык көйгөйлөрүн чечкен жок — система эмес, конкреттүү саясатчылар ордунан түшүштү. Бул төртүнчү кɵтɵрүлүш эртең деле башталышы мүмкүн дегенди түшүндүрөт — коомубузга от алып кете турган учкун кайдан чыгаары белгисиз», — дейт саясат таануучу.

Азамат Осмонов Роскызматташтыктын жогорку билим алуудагы, ошондой эле кыргызстандык гастарбайтерлерди жумуш менен камсыз кылуудагы жардамын бүткүл кыргыз коомчулугу үчүн баалуу, бирок жетишсиз деп эсептейт. Жашоонун төмөн деңгээлинин көйгөйүн жеңип, Батыш, Түркия, Кытай кыргыз коому менен иштешүүдө. Жана алар, Орусиянын абалы мурдагыдай эле, салыштырмалуу жакшыраак болсо да, ийгиликтерди жаратууда.

«Эгерде элибизди тандоонун алдына койсок, анда көпчүлүк Орусияны тандайт, — деп улантат саясат таануучу. — Ал баары бир, Сауд Арабиясына, Ооганстанга, Кытайга, АКШга караганда, кыргыздарга жакын. Орусия негизинен православдык өлкө бойдон калганына карабастан, кээ бир коңшу, мисалы, радикалдык исламды карманган ɵлкɵлɵр сыяктуу элди кооптондурбайт. Батыштын Орусияга каршы санкцияларына жана экономикадагы кыйынчылыктарга да карабастан. Кыргыздар үчүн кытайлар менен байланышуу алда канча опурталдуу».

Азамат Осмонов кыргыз-орус мамилелерин жакшыртуунун таза позитивдүү факторлорго көңүл буруу, эки тарапка тең пайдалуу долбоорлорду иштеп чыгуу сыяктуу жөнөкөй схемасын сунуштайт. Ал көптөгөн позитивдүү факторлорду, анын ичинде Роскызматташтыктын кыргыз мектептеринин бүтүрүүчүлөрү менен иштешин, Орусиянын жогорку окуу жайларында бекер билим алуусун, театралдык байланыштарды белгилеп өттү.

Россия көп улуттуу жана көп конфессиялуу өлкө экенин унутпашыбыз керек. РКнын Бишкектеги өкүлчүлүгү орусиялык мекендештердин көптөгөн жамааттары, анын ичинде Кыргызстандагы түндүк кавказдык жана татар диаспоралары менен активдүү байланыштарды түзүүдө. Татарлар менен болгон байланыш да маанилүү, анткени алар жана кыргыздар түрк тобунун тилдеринде сүйлөшөт, ислам динин тутушат. Татарлар — Орусиядагы эң кɵп сандуу орус эмес эл болуп саналат. Бул фактор кыргыздарга Орусия Азиянын чоң мамлекети экенин эскертет. Ал болгону ЖОЖдорго кабыл алуудагы сурамжылоодогудай эле иш алып барса: андагы жергиликтүү коом менен өз ара мамилелердин системасы мындан ары жөнөкөйлөштүрүлсɵ, Кыргызстандын өзгөчө чыгармачыл жана таланттуу өкүлдөрүнө инвестиция салуу менен, аны «жумушчу комиссиялардын» субъективдүүлүгүнөн арылтса. Башка өлкөдөн жакшылык кɵргɵн кайсы болбосун эл ага болгон ыраазычылыгын жашырбайт. Айрыкча «итти койдон» айырмалагандай эле, досту душмандан айырмалаганды илгертен эле үйрɵнгɵн чыгыш эли.

Булак: NazarNews.kg