Тайван кысыгындагы статус-квону Кытай эмес, Америка Кошмо Штаттары бузду, анткени арал Пекин менен Вашингтондун ортосундагы эки тараптуу келишимдерди бузган бир тараптуу кабыл алынган мыйзамдарды жетектейт, деп билдирди Кытайдын тышкы иштер министри Ван И. Бул тууралуу РИА Новости жазды.

Министр Пекиндин Ненси Пелосинин Тайванга жасаган иш сапарына ашыкча реакция кылганы негизсиз деген билдирүүлөргө комментарий берди. Анткени АКШнын Өкүлдөр палатасынын спикеринин Тайванга жасаган сапарынын прецеденти 1997-жылы Ньют Гингрич бул кызматты аркалаган кезде да кайталанган. Ошол убакта да Ньют Гингрич Тайванга барган.

"АКШнын Өкүлдөр палатасынын спикери Гингричтин Тайванга жасаган сапары олуттуу жаңылыштык болду жана ал кезде Кытай өкмөтү ага катуу каршылык көрсөткөн. АКШ ошол эле каталарды кайталоого укугу жок жана мурунку каталарын шылтоо жана өзүн актоо катары колдоно албайт. Америка Кошмо Штаттары чындап эле тарыхта жасаган эң жаман жана уятсыз иштерди дагы бир жолу кайталагысы келеби?" - деди Ван И.

Ван И Кытай Тайван кысыгындагы аракеттери менен ал жактагы статус-квону өзгөрттү деген сөздөрдү жалган жалаала жана болбогон ушак деп атады.

"Тайван эч качан өзүнчө өлкө болгон эмес, дүйнөдө бир гана Кытай бар жана Тайван кысыгынын эки тарабы бир мамлекетке таандык, бул Тайвань үчүн байыркы мезгилден бүгүнкү күнгө чейинки статус-кво", - деп баса белгиледи дипломат.

Ал 1978-жылы Кытай менен АКШнын ортосунда дипломатиялык мамилелерди орнотуу жөнүндөгү коммюникеде Кытай Эл Республикасынын өкмөтү бүткүл Кытайдын өкүлү болгон жападан-жалгыз закондуу өкмөт экендиги, ал эми Тайван Кытайдын курамына киргендиги ачык-айкын баса белгиленгендигин эскертти.

"Бул ондогон жылдар бою өзгөрүүсүз калган Тайван кысыгындагы статус-кво. Бирок бул статус-кво чындап эле бузулду. Бирок аны Кытай эмес, Тайвань менен АКШнын сепаратисттик күчтөрү бузду", - деп баса белгиледи Ван И.

Дипломаттын айтымында, АКШ 2000-жылы бир тараптуу ойлоп табылган Тайван мамилелери боюнча мыйзамды АКШ менен Кытайдын үч биргелешкен коммюникесинен жогору койгон. Мыйзам 1979-жылы 10-апрелде Тайванды колдоо жана аралга курал сатууну улантуу максатында кабыл алынган.

"Бир нече жыл мурун АКШ тарап буга чейин жашыруун болуп келген "Тайванга алты кепилдик" деп аталган нерсени АКШнын "Бир Кытай" билдирүүсүнө ачык эле киргизген. Бул статус-квонун бузулушу эмеспи? Бир Кытай саясатын бузуубу?", - деп белгиледи Ван И.

1982-жылы Вашингтон Тайбэйге берген "алты кепилдикте" Кошмо Штаттар аралга курал сатууну токтотуунун так датасын белгилөөгө макул болбой турганы жана Тайванга курал сатуу боюнча Пекин менен кеңешпей турганы, Америка Кошмо Штаттарынын Тайбэй менен Пекиндин ортосунда ортомчу болуп, Кытай менен сүйлөшүүлөрдү баштоо үчүн Тайванга кысым көрсөтпөйт. Кепилдиктер ошондой эле Вашингтон АКШнын Тайван менен мамилелери жөнүндөгү мыйзамды кайра карап чыкпасын жана Тайванга карата суверенитет боюнча эч кандай позицияны карманбасын да шарттаган.

Дипломат ошондой эле, азыркы америкалык саясатчыларга үч биргелешкен коммюникенин текстин ачып, Тайвандагы статус-кво чындыгында эмне экенин жана аны ким өзгөрткөнүн түшүнүү үчүн аларды кылдаттык менен изилдөөнү сунуштай турганын баса белгиледи.

"Тайванда бийликти колго алгандан кийин Демократиялык Прогрессивдүү партия "Тайвандын көз карандысыздыгын" жайылтууну улантып, "кытайсыздандырууну" активдүү жүргүзүп, "эки Кытай" жана "бир Кытай, бир Тайвань" түзүүгө бир нече жолу аракет кылды. Бул статус-кводогу демонстративдик өзгөрүү эмеспи?", - деп баса белгиледи Ван И.

АКШ Конгрессинин Өкүлдөр палатасынын спикери Нэнси Пелосинин 2-3-августта Тайванга болгон сапары АКШнын Өкүлдөр палатасынын спикеринин 1997-жылдан бери Тайванга жасаган биринчи сапары болуп, ал аралга акыркы 25 жылда барган эң жогорку даражалуу америкалык аткаминер болду.

Кытайдын төрагасы Си Цзиньпин тарабынан "от менен ойноо - күйүп кетүү коркунучу бар" деп эскерткен АКШ администрациясы Пекинди "бир Кытай" саясатына берилгендигине ишендирди, бирок Пелоси чечимди өзү кабыл алат деп визиттен алыстап кетти.

Натыйжада, бул сапар Тайван кысыгындагы чыңалуунун жаңы айлампасына түрткү болду. 4-августтан 7-августка чейин аскердик машыгуулар башталганын жарыялоодон тышкары, Пекин Тайвандын эки фондусуна санкция киргизип, аралга табигый кумдарды экспорттоону жана Тайвандан цитрус жемиштерин жана балык азыктарынын айрым түрлөрүн импорттоону токтотту.

Тышкы иштер министрлиги Кытай катуу жана катаал чараларды көрүүгө ниеттенип жатканын, ошондой эле Пекин бир нече айдан бери каршы болуп келген визиттин бардык терс кесепеттери али алдыда экенин жана алар үчүн Вашингтон менен Тайбэй жооп берерин эскертти.

Буга чейин Пекин Пелосиге жана анын жакындарына каршы санкцияларды жарыялаган. Анын Кытайдагы Тайванга сапары "жийиркеничтүү жана чагымчыл" деп мүнөздөлгөн. Кытай бийлиги америкалык саясатчы «Кытайдын ички саясатына катуу кийлигишкен» жана анын "мамлекеттик суверенитетине олуттуу зыян келтирген" деп эсептейт.

Эске салсак, 2-август күнү кечинде АКШ Конгрессинин Өкүлдөр палатасынын спикери Нэнси Пелоси Тайванга барды. Ал келүүгө кам көрүп жатканда эле Кытай бийлиги Пелосинин аралга сапары "бирдиктүү Кытай" принцибине каршы келерин жана кырдаалды курчутарын эскерткен. Ал тургай ал учуп келе жаткан учакты Кытай истрибителдери тосуп алышы мүмкүн деген божомолдор айтылган. Бирок Кытай тараптан андай аракеттер болгон жок.

Булак: NazarNews.kg