К.К. Жунушалиеванын, Р.А. Мырзаеванын жалпы билим берүүчү орто мектептердин 6-классы үчүн сунуштаган география боюнча окуу китебиндеги оркойгон каталар туурасында.

Бул китептин кол жазмасына бир жыл мурун Жусуп Баласагын атындагы КУУнун география факультетинин адистери сын айтып, "оңдолууга тийиш" деген бүтүм чыгарышкан. Жазуу түрүндө да Кыргыз билим берүү академиясына кайрылышкан.

Алардан “Сиздер айткан каталарды эске алдык, оңдолду” деген жооп келди. Бирок биз көрсөткөн каталар эч оңдоосуз чыккандыктан ал туурасында жазуу түрүндө Билим берүү министрлигине кайрылдык. Алардан да ушундай эле мазмундагы кат алдык.

Акырында китеп да жарык көрүп, биз тааныша электе эле коомчулук, эне-аталар, мектеп мугалимдери массалык маалымат каражаттары аркылуу тынчсызданганын билдире башташты.

Ушундан кийин карап чыгып, эч оңдоо-түзөтүүсүз, окуучуга таптакыр сунуштоого мүмкүн эмес, ар бир бетинде оркойгон ката менен жарык көргөн китепти окуучуларга таңуулап жатышканын түшүндүк. Биз айтып жаткан каталар майда, грамматикалык же стилистикалык, техникалык каталар эмес. Негизги деген түшүнүк-аныктамалардагы ката туурасында болуп жатат.

Жакында эле Жогорку Кеңештин комитетиндеги талкууда министр Г.К. Кудайбердиева мындай жоопкерчиликсиз авторду жактап, ачуу чындыкты айткандарды “булар конкурстан өтпөй калган адамдар, бул жерде кызыкчылыктардын кагылышы болуп жатат” деп карандай калп айтты.

Ал жердеги үч адамдын бирөө да конкурска катышкан эмес. Катышмак тургай катышууга арыз да берген эмес элек. Министр калп айтса, деги кимге ишенүүгө болот?

Ар бир мамлекеттин өзгөчөлүгү - анын географиясында, тарыхында жана тилинде. Булар биздин да өлкөбүздүн мамлекеттүүлүгүн көрсөтүп турган тармактар. Алгачкы географиялык түшүнүктөрдү мектеп окуучулары 6-класстан баштап алышат, географиялык түшүнүктөрү калыптана баштайт. 6-класска сунушталган китеп илимий-методикалык жактан туура эмес. Башынан туура эмес билим алса, кийинки түшүнүктөрү кандай болору белгисиз.

Китептин мазмуну менен таанышуу "аны 6-класстын окуучуларына окуу китеби катары сунуш кылууга таптакыр болбойт" деген пикирди жаратты. Китепте өтө олуттуу кемчиликтер бар.

1. Китеп 6-класстын окуучуларынын билим деңгээлин, жаш өзгөчөлүктөрүн эске албайт. ЖОЖдордун география адистигиндеги студенттерге сунушталуучу “Географияга киришүү”, “Жалпы жер таануу” сабактарындагы көптөгөн темалар бар. Мисалы, география илиминин түзүмү (тармактары), изилдɵɵ усулу, географиялык кабыктын мыйзам ченемдүүлүктөрү (зоналуулук ж.б) ж.б. 6-класстын окуучуларына өтө эрте.

2. Китепте көптөгөн негизги түшүнүктөр, терминдер, аныктамалар көп учурда эч бир түшүндүрмөсү жок эле берилген. “Балдар өзү эле билип алышат” деп ойлошсо керек, авторлор. Эң кызыгы - терминдердин аныктамаларынын кɵпчүлүгү туура эмес берилген. Китептен алынган айрым көчүрмөлөрү:

​“Глобус” түшүнүгүн карап көрүңүздөр. Биринчи берилишин 6-класстын окуучусу эмес, көп адам түшүнбөйт. Андан кийин кайра негизги аныктама катары бөлүп да берген. Анда “бир нече эсе” деген сөздү пайдаланган. Окуучулар: “Эжей, глобус канча эсе кичирейтилген?” десе мугалим кантип жооп берет? Жөн гана “Глобус – жердин кичирейтилген модели” деп берилиши керек эле.

“1м3 абадагы суу буусунун саны абсолюттук нымдуулук деп аталат” деп берилиши керек эле.

Топурагы жок деле борпоң катмар бар да. Мисалы, көл жээгиндеги кумду айтсак болбойбу (“жер кыртышынын үстүңкү жука катмары” деп)? Таптакыр туура эмес берилген. Топуракта органикалык заттар болот, ал жөнүндө сөз жок.

Мындай мисалдар абдан көп, ар бир экинчи аныктамадан табууга болот. Негизги түшүнүктөр туура эмес берилип отурса, башкасы жөнүндө кандай айтууга болот?

Булак: NazarNews.kg