Вашингтондо АКШ президенти Дональд Трамптын төрагалыгы алдында 6-ноябрда Борбор Азиянын беш мамлекетинин лидерлери чогулду. Бул – C5+1 форматынын жаңы этабы. Жыйында коопсуздук, соода, энергетика жана «жаңы стратегиялык өнөктөштүк» маселелери талкууланды. Бирок бул саммит кадимки дипломатиялык жолугушуудан алда канча маанилүү. Анткени ал региондун көп векторлуу саясатынын тагдырын чечиши мүмкүн.

Дегенибиз, АКШ Борбор Азияга кызыгуусун акыркы жылдары кайра күчөттү. Афганистандан чыгуу, Украинадагы согуш, Кытай экономикасынын өзгөрүшү жана «Ортоңку коридордун» (Каспий аркылуу эл аралык каттамдын) маанисинин өсүшү Вашингтонду чөлкөмгө өз таасирин арттырууга мажбур кылууда. Албетте, бул жагдай экономикалык эмес, геостратегиялык өңүттө жүрүүдө.

АКШ үчүн Борбор Азия – сейрек кездешкен минералдардын булагы. Уран, неодим, диспрозий сыяктуу сейрек элементтер, америкалык технология жана аскер өнөр жайы үчүн абдан маанилүү. Ошондуктан Казакстандагы «Акбулак» сыяктуу кендерге америкалык капиталдын агыла башташы жөн жерден эмес. Вашингтон ачык эле Кытайдын инвестицияларын сүрүп чыгарууга аракет кылууда.

Бул процесс Европадан да байкалат. Европа дагы Борбор Азияны жаңы «ресурстук өнөктөш» катары карап, Кытайга жана Россияга альтернатива издеп жатат. Натыйжада, аймак азыр Батыш державаларынын кызыкчылыктары кагылышкан жаңы оюн талаасына айланды.

Ал эми региондун өзүндө «көпвектордук саясат» деген түшүнүк акырындык менен сыналып жатат. Акыркы 30 жыл ичинде Борбор Азия өлкөлөрү Кытай, Россия жана Батыш менен тең салмактуу мамиле жүргүзүп, ар тараптуу өнөктөштүккө таянган. Бирок азыр бул тең салмакты сактоо кыйындай баштады. АКШ жана ЕБ саясий жана экономикалык жактан так позиция талап кылууда.

Россия менен Кытай үчүн бул тенденция олуттуу чакырык. Москва көптөн бери Борбор Азияны өзүнүн саясий жана коопсуздук аймагындагы «туруктуу өнөктөш» катары көрүп келген. Бирок азыр бул аймак Батыштын жаңы экономикалык схемаларынын өзөгүнө айланып баратат.

Демек, Вашингтон саммити Борбор Азия өлкөлөрүн жаңы тандоонун алдына коюуда. Регион Батыштын стратегиялык өнөктөшү болобу же өз алдынчалуулукту сактай алабы деген суроого жооп жаңыдан түзүлө баштады.

Демек, Борбор Азия үчүн жаңы доор башталууда. Ар бир өлкө өз суверенитетин жана улуттук кызыкчылыгын кантип коргой алат деген маселе күн тартибинде турат. Вашингтондогу саммит – дал ошол сыноонун биринчи этабы болуп эсептелет.