Кыргыздын үрп-адаты, каада-салтынын алмустактан бери калыптанып келаткандыгын айтпаган деле калбады. Менмин деген изилдөөчүлөр, олуялар, жаангерлер... Эми байыркы эл болгондон соң анын тарыхы, санжырасы... мухиттей кенен жана терең...

Бирок, качан жана не себептен суук желаргы үшүккө алдыртып, ысытмалатып... кеткенин эч ким билбейт. Көралбастык, сөз көтөрө албастык, кайдигерлик менен катар башкалардын суук көзүнүн тийгендиги да байма-бай айтылып келет. Кандайынан алба ысык-суукту кечип өтүп, бирде жанып, бирде өчүп... кыргыз жылдызы кыргыздын өңүндөй көзү менен дүйнөнү суктантып турган чагы.

Кудайга шүгүр, бүгүн барбыз. Мамлекетпиз, улутпуз... Баш ырыбызды башка коюп ырдап уктап... Бирок, каада-салттарыбызга кайдыгер мамилебизденби же динге таасирленип кеткенибизденби... айтор, толгон–токой каада-салттар ачыла элек сандыгыбызда кулпталуу... же ача албайбыз же ачтырбайбы... мүнөзүбүз ушундай... тоолукпуз да.

Мисалга, 2014-жылы президент Атамбаев Баш прокурор Саляновага, экс-спикер, депутат Ахматбек Келдибековду кандай жол менен болсо да камоо тууралуу тапшырма берилгенден кийин, бул жараянды бийликтин аппараты кынтыксыз аткарып, КТРде “1001 түн” жомогу” күнү-түнү көрсөтүлүп, кечээ эле парламентти жетектеп келген урматтуу саясатчы өткүндөй төгүлгөн жалаалардын селинде калбадыбы...

Ооба, эгерде ал ошондой иштерди жасап, мыйзамды бузса, теңирден тескери жоруктарга барса... албетте жазасын алышы шарт дечи... Бирок бул президенттин жана Баш прокурордун гана кыялындагы жомоктор эле го акыры.

Саясатчы тергөөнүн жүрүшүндө, сотто дотко төшүн тосуп, өзүнүн чындыгы менен килейген аппараттын командасы менен ачык кармашка чыкканынын өзү эрдик болчу. Анткени, ал кезде Атамбаевдин айтканы айтканындай болбосо... өзүңөн көр деген жазылбаган мыйзам иштеген. Айласы кеткен бийлик, коюлган үч айыптын бирөөсүн да мойнуна койо албай , уят болуп калбаш үчүн аны айып пулга жыгуу менен ит жыгылымыш болуп, аста унчукпай кутулган. Анткени, алар Ахматбек Келдибековду өзүнүн басылмалары, сыналгы-үналгылары аркылуу эбак монстрга айлантып салышкан.Тагыраагы, коомдук пикирди жакшы эле түзүшүп, узакка чейин жайбаракат иштеген минаны коюп коюшкан. Бүгүн ошонусу кандайдыр бир таризде иштеп деле жатат...

Эң кызыгы, Атамбаевдин Кудаярхандай өкүмдардыгына каршы чыгышкан алайлык туугандар акция катары жолду бууну туура деп эсептешип, мына ушундай каршы аракетти жасашкан. Жол буумай оюнун оболу Текебаевдин тарапташтары ойлоп чыгышкандыгын да айта кетели. Мына ушул акцияга кары-жашы тартылып, “Келдибековго-боштондук” ураандары илинип, кала берсе аким, губернаторлор калптан эле барымыш болушуп... бир сөз менен шоуга айланып деле кеткен.

Ушундай чакта сенсация десе ичкен ашын жерге койчу батыш журналисттери карап турушмак беле, керек болсо алар Жомолунгманын чокусуна чыгып кетишер, алеки саат Алай тарап багыт алышып, жол тоскондорго жетишкен. Белгилей кетчү нерсе, жолду да кудум падышалык баскынчыларды тосуп, көчүктөрүн түйгүзгөн жерден тосушкандыгында. Муну согуштук тактиктер көрөрү менен бир ооздон айтышмак. Жоокер эл экендидигибизди айгинелешкен го.

Казанда эт кайнап, очокто чай кайнап жаткан кезде батыш журналисттеринин көздөрү умачтай ачыла түшүп, фотоаппараттарын, кинокамераларын жапырт көтөрүшүп чуркап калышпайбы... Не болду, не кеп..? Көрсө жолдо чарчап-чаалыккан кыз-келиндер, байбичелер бийге түшүп жатышыптыр. Ооба, алар өмүрүндө көрбөгөн, укпаган бийге... Аяк-биягын тартышып, маек алышып дегендей...

Көрсө бул кыргыздын байыркы бийи -“Кара жорго” экен. Көбүнчө жоокерлер жортуулга даярданганда, же согуш кезинде тыныгуу учурунда мына ушундай ыкчам кыймыл аракеттер , көнүгүүлөр менен машыгышып, бойлорун, денелерин жазышып, анан аттанышчу экен.

Эки-үч күндөн кийин эле интернет айдыңында “Кара жорго” пайда болду да калды. Батыш журналисттери тартканын акчага айландырбай көк мээ эмес да... Кызыгы, ошол замат казактар обдулуп чыгышпадыбы, бул деген биздин бийибиз дешип... Акетай, кечээ кайда элеңер Алайда бийлеп жатышканда деген жан жок. Иликтеп көрүшсө бул кыргыз бийи, кытайдын ушусундай көнүгүү аткаруусу тура. Анан эле 1930-жылы тартылган “Жоро” көркөм тасмасында “Кара жорго” бийинин тартылгандыгы тастыкталып, казактардын үнү өчкөн.

Мен билгенден депутат Алтынбек Сулайманов 5 миң бакс берип, “Кара жоргону” жайылтууга” демөөрчү да болгон. Анан эле карасаң чар тарапта “Кара жорго”... музыкасы да сөзү да төп келишип... Бирок эч кимиси унутулуп калган бийдин кайра жаралышынын бирден бир себепкери Ахматбек Келдибековдун беймыйзам камакка алынышы жана анын тарапташтарынын жол тосуусу болду дегенге жарашпады... балким бул да кыргыздын табиятта жок мүнөзүнүн бир касиетидир... Мүмкүн.

Бирок, тактык үчүн айтып койсок артыкбаш болбос...  Анткени, ар кандай себептин да себеби болот... Себепсиз себеп болбос...

Калдарбек Абдраманов, журналист

Булак: NazarNews.kg